Nhà thơ Bế Thành Long sinh năm 1938 tại Cao Bằng. Ông hiện đang công tác tại hội văn ghệ tỉnh Cao Bằng. Ông được coi là một trong những nhà thơ Tày trẻ nhất. Tuy ông gia nhập Hội Nhà Văn Việt Nam ở độ tuổi “thất thập” nhưng những sáng tác thơ của ông vô cùng độc đáo và mang ý nghĩa lớn.
Nhà thơ Bế Thành Long chia sẻ: ” thi ca như một người bạn đồng hành thủy chung; một nơi vịn bám, nâng đỡ tâm hồn; một nơi giúp trút bỏ mọi ưu phiền trong cuộc đời không ít nỗi cô đơn phiền muộn.”
Nội Dung
Ông có 2 tập thơ nổi tiếng:
Mai kia khi mất em
anh còn biết đi đâu
nghĩ thương Bồ Tùng Linh khi xưa
sống bảy ba năm côi cút
ông ta nghĩ về anh rằng:
– thể nào anh cũng hoá ra ma.
Đường đến âm phủ thì gần thôi
nghĩ về em- anh cứ quay trở lại
quay trở lại để đi không tới.
Ai gọi đấy!
Hỡi âm vang vách núi
Có theo ta trẩy hội với rừng
Cầu bên núi xa chênh bóng nước
Mây ngàn gieo tải nắng nương xa.
Lá mục rừng già bâng khuâng hương nấm
Hoa mâm xôi đơm nở đón ta về.
Chim gõ kiến thúc ngày xuân chín
Dáng tây vàng ngọt lịm tiếng ong bay
Vòm động thức – con dơi treo giấc ngủ
Nhũ đá gầy buông thõng tháng năm đi
Ta đi giữa mùa xuân, giữa chùng chình sóng nhạc
Giữa mây giăng, giữa ngóng đợi ai về!
Tôi dành dụm chắt chiu ý tứ
dưới ánh trăng thâu sáng dư thừa
Em không phải là hoa phù dung
chưa bao giờ làm mẹ
em không được đổi màu
cứ phải trẻ trung như thế
Tôi bước đến còn em sững lại
ta lặng người nghe năm tháng qua đi
cuộc đời vẫn có em mà chẳng biết
nên bạc đầu, anh cũng chẳng có em.
Còn biết nói gì cho nữa
lúc tôi xa
Với nắng mênh mông
gọi nắng
và –
tôi còn biết nói gì!
Mưa hắt bụi niềm vui dẫn tôi về
em nhỏ mừng tôi quấn bên chân
Và cũng trong mơ nắng chập chờn
Tựa võng hè đưa tôi lại quê hương
bạn ơi trên mái con chim nở
giữa trưa hè chiêm chiếp kêu thương
Và biết nói gì
tôi tha thẩn
theo dòng kênh xa lắc nhớ em
Và biết nói gì khi trở lại
ngót năm rồi
tôi dám trách ai đâu.
Chắc sáng nay quê tôi mù sương bạc
Bên bờ chen mái thoáng lô nhô
Mẹ son trẻ quá -hồi tôi nhỏ
Sợ tôi đùa sông sớm hắt sương tơ
Chắc buổi trưa nay gió núi ngừng
Trời soi roi cát nắng lưng sông
Cóa lẽ chiều nay em gánh nước
Chân dừng bậc đá bóng xanh trong
Chắc chiều xuống hút rừng xào xạc
Lũng mờ xanh, xanh ngái nương chàm
Cỏ non cứ bời bời không ngủ
Bước trâu chờ bước nghé lang thang
Chắc sương đêm nặng khô tàu chuối
Lệch tiếng xe trâu chở gỗ ngàn
Em trai tròn giấc trong rơm ấm
Lòng gập ghềnh xa lắc gõ mêng mang
Chắc không quên rau hàm ếch đắng
Mọc chân đồi dốc phía bờ sông
Lên đỉnh núi cao trèo lượm trái
Chát hương rừng bạn nhớ ta không?
1960
Mẹ làm buổi sáng
dậy đi con
chân trời ửng má
kẻo hoa hồng nó dậy trước con
Sao mai trốn đi đâu
tiếng bìm bịp rơi trên ruộng ướt
nhẹ bênh gió chở mây đi
Mẹ bế con qua sông chảy
sương vương trắng sữa
trong veo sói nắng cười.
Em giặt áo bến dòng sông nọ
Mấy lần thơm lại nắng quê hương
trẻ mỏ nhà ai quấy khóc
Có ai xa đất mẹ cuối đời
ở đâu đã ngơi mầu đất ải
mảnh ruộng chua me vương vãi
rụng ơi sau rãnh sau rào.
Thấy bạn cũ, ông già run rẩy
Kiến bò ra trời ấm nôn nao.
1983
Sáng ra mùa xuân phẳng
chim hải âu bay rồi
gió thổi bờ vịnh vắng
lạnh lùng cánh buồm giơi.
Râu tóc cũng phải lòng mây gió
Du hành, suy tưởng, trắng phơ phơ
Tương tư những đính đời hóa đá
Trong hư vô, cũng lạ, trơ trơ.
Con đến
mà mẹ biết con không ở lại
Bà mẹ réo cao, tay vòng bạc
Ân cần chén rượu tiễn tôi
Rằng ở đây thóc gạo có thừa
Con đi, thành ra nỗi thiều
Chín năm rồi-
một chén rượu mẹ đưa
con cầm uống trở nên thơ dại
những thoáng cười phảng phất cỏ hoa…
Dưới ánh sáng pháo hoa
có một chiếc váy đỏ
có một đôi chân bước thật xinh
cô giáo dắt con vào đêm hội
Cha chầm chậm theo sau…
Chiếc váy màu đỏ lẫn vào đâu rồi nhỉ
mười lăm năm, con tuột khỏi tay cha.
25.10.1989
Lần này ta đến biển
Tóc có còn xanh đâu
Xa hải âu soãi cành
Bay qua sóng bạc đầu.
Cô gái mang bình
Tranh ai vẽ giang sông diễm lệ
Ở thời xa vô tận
Sông xanh hờ hững
Trong tranh cô gái mang bình.
Rực rỡ thơ ngây
Gió xốp nâng bềnh áo nhẹ
Từ bờ sông em toan bước đi đâu?
Tôi có cả một thời mê mải
Xem tranh cứ ngẩn ngơ
Em có mặt trước tôi vài thế kỷ
Tôi già đi, em trẻ vĩnh hằng.
1985
Đèn pha rọi qua mù sáng đục
Những thanh ray gối tiếp đường xa
Thành phố cảng bập bênh giấc ngủ
Eo biển co dây xích va phà
Đừng nghĩ đến năm đi bịn rịn
Hai tay đưa mười ngón vịn lan can
Sương mù nặng thuyền đi như đứng
Chợt mênh mông đảo, đến vô vàn
Đừng táp mặn sà lan thép lạnh
Bến Hồng Gai cát mịn còn mơ
Bình minh tổ Bài Thơ âu yếm
Sáng mai xuân xao xuyến lên bờ.
Thăm lại quê xưa đông đủ cả
Mỗi bạn mừng ta một bát đầy
Hãy uống trăng ngà quê cũ
Tuy nồng nhưng chớ ngại say
Ai cũng ra sân cùng trăng tỏ
Chỉ riêng cô Lựu rối bời thôi
Có phải em lo chàng khách lạ
Trăng nồng quê cũ uống không vơi.
1959
Một đàn trẻ má phây phây
Phụ đồng cho nối, vỗ tay ba về
Đồng lên cho chóng đồng nghe
Quét ra cửa phố, quét về cung Nga
Ta tìm mua kẹo mạch nha
Cùng trầu cáy thắm môi, quà gửi lên
Cho cô Hằng chẳng đoàn viên
Trốn chồng cung Quảng cài then hãi đòn.
Mười hai năm trước nghe anh hát
Nhạc đàn say đắm biển đung đưa
Tôi gặp lại anh nơi yên tĩnh
thấy anh buồn
Đàn treo vách cung nào cũng lạnh
Bỗng dưng tôi sợ nghe đàn
Cho tôi được lặng im anh nhé
Biển chiều không sóng, bình yên.
1987
Đấy là những nắng mưa đã chết
Mà lưỡi dao khắm khắc
Trong tay thợ cá
Đăm chiêu
Sắp chạm đến những điều quên lãng.
Hạt cỏ đựng niềm vui cánh cánh
Nhỏ nhoi
Chẳng dám khô đi-dẫu nhẹ nhàng
Dù gió bấc thổi khi giá lạnh
Em có nhận tôi làm hạt cỏ
Trong vòng quyền lực của em
Quyền lực tình yêu sự sống
Hạt cỏ -nó sợ em
Nó sợ mỗi đông tàn
Xuân đến
Đã rùng mình vội vã xanh lên.
Ngủ đi, em ngủ cho sâu
Mẹ em qua mấy rừng lâu mới về
Ngủ đi, em ngủ nôi tre
Mẹ em đi cấy chưa về, ruộng xa
Ngủ em. mây trắng nõn nà
Bướm mềm mại, gió bay qua quãng đồng
Trâu sừng cong tựa trăng mồng
Dê non nhẹ gót, qua sông vịt đùa…
1966
Thêm ai hoa tía lặng chìm
Nắng âm âm im lìm sắc hoa
Bồi hồi chẳng rõ sao ta
Lại ngơ ngẩn giữa hồn hoa bóng chiều.
1957
…Về trong mộng
mái chèo nước đục
bãi bờ khô xác gió hoa lau.
Ta thấy em
em chẳng nói gì
ta cũng chẳng nói gì
đất nhẹ nở đầy hoa cúc dại
hương thơm khắc khổ vậy ư?
Em có dịu dàng nữa đâu mà anh đợi
Em về
thoáng nhẹ
áo trắng ngày xưa lạnh mỏng manh.
Đừng hỏi em
anh biết
đừng hỏi em
tay nắm bắt vô cùng trăng sáng nhạt
bãi bờ khô xác gió hoa lau…
(do Kim Diệu Hương gửi)
Cửa sổ nan thưa đêm thu
Vui thú niềm riêng chưa ngủ
Chẳng rõ từ đâu trăng lu…
Hơi thở cuộc đời ấm áp
Có khi là quằn quại
Tiếng nói mất đi đâu rồi nhỉ?
Dòng sông này của ai
Lửa chài không sáng nữa.
Có thấy chăng
Nhũ đá giấu diếm sự long lanh
Bóng tối đựng trời thu đã ngủ
Không mặt trời bắt nhịp ngày đêm
Chỉ những con Dơi chao cánh
Qua màu đen trong suốt
Từng chùm đá buông chuông
Kia vũ nữ cuộn mình điệu múa
Phơi lên đá trắng vĩnh hằng
Quên mất lối về cuộc sống
Cổng trời trong tối
Đá vụng về nâng cánh Đại Bàng
Bâng khuâng mãi chưa bay
Khánh đá trơ trơ gửi lại
Cái bồng bềnh thổn thức
Đời sau chớ vập vào
Cứ để khánh đá câm.
Một lần Thu đến, quên hờn giận
Chẳng đòi âu yếm
Chẳng về đâu nương tựa
Chẳng cầu sự chở che
Một lần thu chẳng cậy giàu
Chìa tay xin lá rụng
Là Thu hào phóng sẵn sàng cho
Một lần Thu đến quên sông bến
Đợi đò lặng lẽ biết Thu đi…
Có một lần tôi bị thất tình
Lòng tan nát dưới bếp lều xiêu vẹo
Tự dưng một con chó
Con chó hoang lân la đến
Rụt rè
Bực mình tối đá phốc
Chợt nhận ra
Cái bụng của nó rỗng không
Nó đói cơm
Nó tưởng tôi đói bạn
Nó đã lầm -lùi lũi nó đi…
Hai chục năm qua rồi
Tôi làm nhiều điều tốt
Tôi quên em, quên đi lắm chuyện hay
Chỉ riêng con chó vẫn về
Qua ký ức – như một điều ân hận.
Ta bước vào đêm Châu Yên
Vằng vặc sao trời
Chiêng trống rung vang ánh đuốc
Cô gái Thái trong trang phục đẹp
Dẫn ta vào hội múa
Dẫn ta vào vô tận nhân gian
Đây mời khách – rượu cần ấm áp
Đăng đắng ngất ngây thơm
Dường như còn phảng phất
Tinh thần thượng võ
Anh hùng ca nơi quên lãng xa xăm
Chị Xuân ơi
Chị đã từng chủ trì những đêm hội xa xưa
Nay chị vẫn chủ trì những vòng xoè phơi phới
Nhá trông sao gương mặt chị buồn
Kìa cô Nú – rộn ràng trong điệu múa
Mắt đăm đăm chuyển nhịp sống hết mình
Múa với Châu Yên – vượt qua tầm giới hạn
Cho ta giây phút tự quên ta
Vào điệu múa – ta đem sự từng trải
Đi tìm thế giới mới
Tìm anh em ở chính trái tim
Trung tá Bùi Vận
Anh đã từng qua bao lửa đạn
Tóc phơi sương mê mải giữa hội xoè
Các nhà thơ có mặt tại đây
Hoà nhập giữa trống chiêng ánh lửa
Ta đi lẫn vào thời tiền sử
Ta lạc vào cõi thế mai sau
Ta biến mất vào trong hội múa
Dưới trời sao vằng vặc
Dưới trời sao không tắt ở Châu Yên.
1984
Một trời bao la
Chân trời bao la
Bay bay về nhà
Nhà ta trăng trắng
Như một con thuyền
Con thuyền trăng trắng
Trăng trắng
Tan ra.
Tôi ngủ trong trưa nắng mật
Dịu dàng như võng đưa tôi
Nắng đan lên những tầng không khí
Nắng chảy trên đường nắng trên môi
Và nắng ru tôi vợi nỗi buồn
Trên đường xưa quẫy khúc ngang non
Tôi đau từ thuở còn thơ dại
Từ trong tã óm mẹ cho tôi
Tôi yêu tận thuở đời đất cát
Từ lúc tình yêu chẳng rõ ràng
Mà đâu như tôi ở quê nhà
Cái nắng chang chang
Chim sẽ về dưới nắng trưa hè
Trong bao nắng bỗng như bè bạn
Tôi gọi – Tuyên ơi!
Hình như Tuyên đã đi rồi
Ờ như nắng bỗng xa vời nao nao
Ơ hay ta ở nơi nào?
Hình như tôi ở quê nhà nhỉ
Những mối tình quên, nhớ xa xôi
Ừ đây không phải quê nhà thật
Mà nắng quê nhà đến ru tôi.
Tí Xíu ơi, mới nhọ mặt người
Con đã hát với bình minh đang đến
Con sửa soạn đón sáng mai trong trẻo
Nước tận nguồn mới mẻ lại cho con
Con ra bến trở về với nắng
Mặt trời hong phảng phất xa xưa
Cái Tí Xíu ơi, con lại hát
Mỗi sáng mai chưa toả mặt người
Con hát với bình minh đang đến
Những chân trời xa lắc chờ con.
Mong em nắng vợi chiều buông
Sao em không đến cho buồn chiều nay
Giá như em ở lại đây
Chiều buông thì nắng vẫn đầy chứa chan
Mong em, nắng tắt chiều tan
Sao em không đến cho tàn chiều đi…
Bãi biển triều cong chồm trăng úa
Bọt ngàu rền rĩ mãi dư ba
Sóng cứ bạc đầu chi mãi
Sao không lặng lẽ giống ta?
Tiếng ve đội nắng
Cây xa xanh sẫm lại
Ngọn phi lao phất giữa trong veo
Cửa sổ chứa khung trời
Trắng muốt bông hoa Huệ
Bên trang phác thảo
Ban chiều thơm.
Thảo nguyên xanh
Nơi ấy
Con bò không biết mình đường bệ
Đeo bầu vú nặng
Theo bầy chúc mũi nó đi nghiêng
Gặm vào mênh mông
Bầu trời-khoảng trống
Cái mênh mông ở dưới vai em
Và cô gái chăn bò vô tình chống nạnh
Thảo nguyên cứ thể dửng dưng xanh.
Bà ơi
Ngày giỗ
Con thắp hương cho bà
Tóc con bạc
Mắt con đẫm rượu
Chẳng mong trường thọ làm gia
Con biết bà vẫn về chăm sóc
Quạt vào giấc ngủ cho con.
Bà ơi
Ngày giỗ
Con thắp hương cho bà
Tóc con bạc
Mắt con đẫm rượu
Chẳng mong trường thọ làm gia
Con biết bà vẫn về chăm sóc
Quạt vào giấc ngủ cho con.
Bà ơi
Ngày giỗ
Con thắp hương cho bà
Tóc con bạc
Mắt con đẫm rượu
Chẳng mong trường thọ làm gia
Con biết bà vẫn về chăm sóc
Quạt vào giấc ngủ cho con.
Bà ơi
Ngày giỗ
Con thắp hương cho bà
Tóc con bạc
Mắt con đẫm rượu
Chẳng mong trường thọ làm gia
Con biết bà vẫn về chăm sóc
Quạt vào giấc ngủ cho con.
Ai dạo
Tiếng đàn tranh chậm rãi
Tiếng đàn tranh rành rọt nhớ nhung
Cho đồng nội nở hoa thơ dại
Khói vườn sâu thảng thốt
Con chim kêu lạc bóng quê hương…
Trăng lặn đi tìm yên tĩnh
Trời dâng trong suốt đung đưa
Chim kiếm ăn kêu xa lắc
Hoa ngâu kín đáo mịn màng
Dế kêu thấm vào trong đất
Dây leo chới với không gian
Sương ngủ dềnh dàng sông suối
Gió thơm quên mất lối về.
1984
Qua khứ đêm thu về lớp lớp
Tiếng ngỗng trời co kéo không gian
Sải cánh rộng qua đêm mỏng
Kìn kìn bay vẳng trong mây.
Một mình ta ở dưới cao sâu
Nghe tiếng ngỗng cùng trời cuối đất
Nghe tiếng ngỗng tầng tầng lớp lớp
Tầng tầng tiếng ngỗng nối nhau đi…
1985
I
Đường chim bay thao thức
Dùng dằng suối hoang vu
Em ngủ đầy thương nhớ
Ròng rã trời đất thu.
II
Cuồn cuộn ào ào trong lá
Có gì trong tiếng thu sang
Quằn quại nỗi niềm chi đó
Ta câm lặng
Ào ào thu mênh mang…
Là khách lạ lùng
Tôi vụt đến
Nặng xiết bao
Cả quá khứ ấu thơ dồn lên
Tôi chẳng còn năm tháng nữa
Đường tôi qua không có chiều dài
Và khoảng cách thời gian cũng mất
Hãy tha thứ cho tôi
Tôi xin có một lần dại dột
Đặt ván bài cả cái
Cho tôi thua trọn vẹn đến khôn cùng.
Cụng cựa tre giằng răng rắc
Vặn mình phơi hết lá đỏ au
Xin trả cho trời tất cả
Trả trời bao nắng nó đã vay
Theo tiếng ve ran xang xác
Cùng kiệt cho ta hết nợ nần
Trơ gióng đốt gai cành xương móc
Ngậm thêm thời xanh lá chưa đâm.
Tre xuân trên ghềnh sông Hát Gia
Xuân chín đem tre rộ sức vàng
Bập bùng lên nắng, gió heo ran
Lao xao ngang khúc ghềnh khô khát
Đổ bóng sông xô rực rỡ tàn.
Anh không nghĩ em đến
Một lỗi lầm không thể tha thứ
Và em không biết được điều này
Lại thêm một lầm lỗi nữa của anh
Tuổi ấu thơ đã qua rồi
Mà ta vẫn còn như thấy thiếu
Lời ru che chở của mẹ hiền…
Ta được biết một điều
Khi chẳng còn ai cổ vũ
Hồn thiêng sẽ về đâu…
Ta như đám mây vàng xơ xác
Lạc vào xứ sở tình yêu.
Thức dậy tiếng gà lãng đãng
Hạ huyền trăng muộn
Vì ai?…
Vầng trăng lên
Và như thế
Em đi thon thả
Gập ghềnh trên suối
Rách nát bàn chân
Bên đá
Rừng thiêng muôn thủa âm u
Mê mải Ve ran
Lơ đãng đám mây mùa hạ
Giọng nói em đâu
Môi mím đỏ
Suối buồn không hết
Rừng thiêng quên
Chim Ri ào ạt
Vầng trăng lên.
Em bé ơi, đừng hái những quả nhót non vẩy bạc
Lặng yên nào, con chim Chích trở về nơi
Bé nhỏ nó đi tìm sâu trên cây Quýt hôi
Ở trên cây Quýt hôi, còn sót lại mấy quả nhăn nheo vị ngọt
Và ở dưới gốc cây Gạo khổng lồ kia còn ngôi miếu thờ ai cũ lắm
Còn cớ gì chim khách kêu ra rả
Đổ trời cao hoa Gạo mọng âm thầm
Ta làm khách cho ta xin trọ
Thú vị khi chiều hôm khêu bấc thắp đèn bằng mỡ
Bữa cơm đêm thơm lá mùi tầu, lá tía tô chám nước mắm Cua
Trên chiếu nan trời cho giấc ngủ sâu
Mơ hồ tia chớp xé bầu trời rung chuyển
Sấm đầu mùa thức dậy trong đêm
Thấy vườn ngô gió bạt những chùm râu trong suốt non tươi màu tím nhạt
Sáng mai ra đất bãi đổi màu
Trẻ nhổ đón mương tràn xúc tép
Cá Đòng Đong tí tẹo
Bảy sắc cầu vồng giãy dụa.
Ai gọi đấy?
Âm vang vách núi
Đá theo ta trẩy hội dựng công trình
Cầu bên núi xa chênh bóng nước
Mây ngàn gieo trải nắng nương xa
Nghe lá mục
Rừng già hương nấm bâng khuâng
Chim Gõ Kiến thúc ngày xuân chín
Hoa mâm xôi đơm nở thêm đầy
Ráng tây vàng ngọt lịm tiếng Ong bay
Vòm động thức con Dơi treo giấc ngủ
Nhũ đá gầy buông thõng tháng năm đi
Giao thừa đợi chùng chình sóng nhạc
Tuyến mây giăng chiến sĩ chưa về.
Cỏ may là một tron những tập thơ nổi bật của Bế Thành Long và được Xuất bản năm 1996 do Nhà xuất bản văn hóa dân tộc thực hiện. Những bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng những tâm tư, tình cảm của nhà thơ.
