Nhà Thơ Nổi Tiếng

Đối Thoại Mới (1973) : Tập Thơ Kiệt Tác Của Chế Lan Viên (P2)

Sau chùm thơ : Đối Thoại Mới (1973) : Tập Thơ Kiệt Tác Của Chế Lan Viên (P1), ngay dưới đây, chúng tôi xin trích dẫn Phần 2 cho những người yêu thơ nhé. Đây chính là tác phẩm được nhiều người mong chờ đón đọc ngay từ khi xuất bản đầu tiên.

Nội Dung

Thơ, đong từng ngao nhưng tát bể
Là cái cân nhỏ xíu lại cân đời.

Thơ không phải chỉ đưa ru mà còn thức- tỉnh
Không phải chỉ “ơ hời” mà còn đập bàn, quát tháo lo toan.

Đóng bài thơ như cái cọc vào đời để chống nước trôi xuôi
Làm cho mọi người nghe được cái vô hình này: thời gian họ sống.

Anh phải làm cho thời đại đến sớm hơn là nó đến
Anh là gió đưa hương, nhưng chính ra anh lại phải là hương.

Lấy bát cơm ngày mùa trả lời cho cơn đói
Cái ấy thơ hơn, hay những bài thơ rỉ rên vè trận đói thơ hơn ?

Tôi muốn người ta yêu tôi như yêu người đào giếng hơn người làm ra rượu
Rượu không thể giải khát được môi người nhưng giếng đời có thể làm say

Hãy đo chiều cao những chuồng cọp, chiều sâu những vết thương, sức nặng những gông xiềng, bề rộng những vành đai trắng xoá
Mà nhẹ tênh thay là lời hát của anh
Anh là người định vực sự sống ba chiều
Lên trang thơ hai mặt phẳng

Sao trên trời mỗi đêm anh cần thắp lại
Sông Ngân hà chảy nhờ anh mà nó chảy
Những ngôi sao trên trời đổi ngôi nhờ anh mà nó đổi ngôi
Mỗi ngay, mỗi giờ, mỗi phút, mỗi giây
Đều có cái gì của đời không giống trước
Miễn la có anh lắng tai
Nếu anh ghi lại thì dòng sông kia ở lại
Và anh để đời trôi xuôi thì nước cũng trôi xuôi.

Như ngọn hải đăng phải tự chớp, tự xoay mới biết mình đang chiếu sáng
Anh phải tự nâng lên đặt xuống mới nghe ra tiếng động của hồn anh.
Có những hoa không có ong thì cũng đã tan đi mất cả một mùa
Đã có nghìn mùa hoa lãng phí
Bởi xa đường ong qua
Không chàng thi sĩ nào đi ngang đấy lấy tháng ngày lên làm mật
Còn anh, anh đi qua, nhưng chỉ là con bướm nhởn nhơ màu sắc
Cảnh chập chờn rồi cảnh lại lìa xa.

Dù là con bướm thì cũng phải biết tiếc nắng trời hôm nay như tiếc màu hoa vậy.
Tả ngày nay đi, cho mặt trời nó lặn, yên tâm.

Có những câu thơ say nghe thơ mà quên mất nghe đời
Máu đập ở cổ tay đâu có phải thuỷ triều đang đập!

Những ngày ta mổ vết thương mà thiếu thuốc gây mê
Ta có cần gì thơ làm ta mơ mộng hão
Và khi ta cần thơ hồi sinh cho ta những máu
Thì thơ ơi, người tả cảnh mà làm chi.

Nguyễn Du có nói về cô Kiều e lệ nép vào hoa buổi ấy
Thì cũng để cho ta yêu người con gái đẹp thời nay
Và con bướm ta tả ngày nay dù cánh phấn trăm màu
Thì cũng để cho người sau yêu con bướm của thời họ sống
Câu thơ ư, là cách chuyển lửa qua muôn đời
Ai hơi đâu chuyền đuốc tắt mà chơi ?

Những nhà thơ không tiềm lực, những chiến trường không hậu phương
Giặc ném bom, những F, những B không đòi cảm hứng
Chúng lùa anh Trỗi, anh Đang ra bãi cỏ cọc tre không đòi cảm hứng
Bà mẹ đẻ con, chùm rau quặn lại rỉ rên, không cần cảm hứng
Còn anh, anh đòi cảm hứng mới nên thơ!

Cái chung, cái giống nhau
Giữa sự quận một chùm rau
Và óc nhà thi sĩ
Cái kết tinh của một vần thơ và muối bể
Muối lắng ở ô-nề và thơ đọng ở bể sâu
Cái “lô-gic” nghệ thuật tuân theo “lô-gic” cuộc đời là vẫn thế
Phá vỡ lôgic ư ? Đời dung dị mà rất là phi lý
Hạt giống đen bỗng nở cánh hoa màu.

Có những lúc câu thơ phải bắn cầu vồng
Mà người nhắm vẫn là nhắm thẳng.
Không phải là tìm cách ném cần câu thế này, buông lưỡi câu thế nọ
Mà là tìm nơi lắm cá
Nơi cuộc sống rào rào mùa cá đang đi.
Hãy đi trước cuộc đời như ngọn lửa
Đừng đi sau đuốc, ăn tàn.

Bài thơ không được là cái đuôi sự sống.
Sự sống có rồi, thêm một cái đuôi.
Nhưng cũng đừng là cái đầu như đầu sư tử kỳ lân rằm tháng tám
Tất cả múa may nhờ ở tay người
Mỗi câu thơ là một lần lặn vào trang giấy
Lặn vào cuộc đời
Rồi lại ngoi lên

Hãy giương cung bởi bất thần chim đến
Say đắm, mộng mơ thì giữa trưa bắt được ánh trăng rằm
Hãy chực săn bên cây bởi bất thần trái chín
Đừng có khi thơ qua, thì anh ở xa lòng.

Có những kẻ làm thơ như làm pháo
Cứ hét lên vì sợ chẳng vào tai
Cũng có khi chỉ là pháo xì, cả nhiệt tình là một cái xì hơi.
Nghề làm thơ phải đâu nghề làm pháo.
Đi ra, lấy cuộc đời dân làm cuộc đời mình
Cơn nắng cơn mưa làm điều suy nghĩ
Một tiếng chim gù cũng đến nơi rừng lạ để mà nghe
Một giọt mưa phải lắng nó rơi trên tàu lá cọ chằng quê mình
Trên từng lá chuối chửa từng quen
Ra đi, chạm vào những cơn bão, ngọn gió bất ngờ thổi ở ngoài bốn bức tường quen thuộc.
Nhìn cuộc đời phía dưới phía trên phía sau phía trước
Dù trở lại bên lòng, xin hãy cứ ra đi.

Những câu thơ như dã tràng xe cát bể
Xe cát trên trang giấy vô công như bãi bể chẳng cấy trồng
Đừng cậy thế thời đại oai hùng, nếu tâm hồn anh cứ bé.
Dã tràng xe cát là xe bên cạnh bể,
Trước sóng lớn nghìn đời nó vẫn vô công.

Dù anh đi qua trái đất chả bao ngày.
Các triết gia bảo anh là cây lau, anh là hạt bụi
Dù anh chỉ là kẻ bình thường, mỗi ngày có bom phải nấp bom, có thịt xếp hàng cầm phiếu thịt
Nhưng mỗi ngày anh có nhiệm vụ và có quyền cầm trái đất để cân
Cầm nó trên tay và đánh giá
Cầm nó bên này và lật ngược phía bên kia
Xem ở đâu có bùn và ớ đâu có máu
Đâu là chân lý và đâu không phải nó
Trước khi viết từng câu từng chữ
Sao anh bảo anh là cây lau, hạt bụi chẳng ra gì!

Quang hợp làm sao nổi những ánh sáng thực ngoài trời
Khi anh ở trong phòng cầm trang giấy giả
Hoa cúc dại ngoài có hương mà hoa cúc khôn của anh trong phòng không có mùi hương.

Nhà thi sĩ như con chim bói cá đầm hồ bát ngát, phải thấy cả tam thiên mẫu của đời, trước khi lao vào bắt một chiếc cá con
Lao như trong tình yêu anh lao vào em vậy
Chỉ một phút lao mà phải lượn trăm vòng
Một phút lao ảo ảo hư hư mà phải lượn trăm vòng rất thực

Hay là để lao vào bắt con cá thực, có khi phải lượn trăm vòng rất đỗi ảo hư
Chộp con cá trong hồ, hay con cải trong mắt chim, chim không biết nữa.
Chộp cái mồi là con cá ư, hay chộp lấy chính mình ?
Ôi lao từ điểm cao, hay từ điểm sâu là nội tâm mình mà lao tới.
Thôi, những điều ấy chưa cần tranh cãi vội
Bởi con cá kia chim đã bắt được rồi,
Thực là con cá, chính là con cá thực,
Và chỉ một con cá thôi, chim phải lượn trăm vòng.

Vầng trán năm 68 các nhà thơ
Giống vầng trán đổ mồ hôi những người thợ trên cầu
Và giọt mồ hôi các thi sĩ hè 1972
Chung với giọt mồ hôi những anh hùng lên mâm pháo.

Nào máu có cấu trúc gì đâu, mà lòng ta chấn động
Chẳng cấu trúc nào trên trang giấy của anh thay được máu người.

Nghìn rưởi ngày đêm chiến trận gian lao
Trời xanh lại về ta trên nửa nước
Tiếng bom dừng, Sắc biến hóa thêm cao
Như trời của cha ông ngày dựng nước

Nghìn rưởi đêm ngày cái chết đến tìm ta
Chính từ phía trời xanh từ phía ấy
Trời, xanh tuổi thơ, trời xanh cu gáy
Trên toạ độ bom gầm sắc biến cứ ngân nga

Chúng bay đi rồi quay ngoặt lại tìm ta
Chúng tranh thủ giết ta vào những ngày trời xanh ngời chói nhất

Trời xanh biếc – bọn giết người tỏ mắt
Trông thấy khói đốt thiêu làng từ chục dặm Anh xa.

Cái chết cái chết xấu xa kia mày kiếm chác được gì?
Triệu tấn lửa không cau vầng trán Việt
Lòng ta cứ xanh, trời ta cứ biếc
Cánh máu mày bay đến lại bay đi.

Ta đã lấy lại từng khoảng không ta bằng khẩu súng
Bằng bốn năm đôi mắt quắc trông trời
Con mắt Việt muôn đời sau rực sáng
Chính tự những ngày này trông nghìn xác máy bay rơi.

Ôi những năm mỗi xóm lạ làng xa đều là quê yêu dấu
Mấy thước chiến hào không quen, là chỗ ăn nằm
Ba trong một tổ súng trường, sáu trên mâm pháo
Ba mươi mốt triệu người trong một Việt Nam.
Thu đây mà! sắc ngọc tuyệt vời xanh
Đảo mắt nhìn, đâu cũng sáng lung linh
Có phải thế ở đất này, có phải
Ngọc thương đau rồi ngọc lại nguyên lành.

Ôi chói chang tiếng sáo biếc ngang đầu
Trời chiến thắng đứng nơi nào cũng thấy
Dù cho tận giữa miền Nam lửa cháy
Vẫn sắc trời này nghiêng xuống dải Cà Mau.

Đêm sắp tan rồi. Sương trĩu cây
Tình yêu, anh đỡ ở trên tay
Kìa nhánh đào in ngoài bực cửa
Sắp dậy cùng ta đón một ngày.

Ném mười triệu tấn bom
Rồi đi ngắm hoa đào
Cái mùa xuân của quỷ
Che được máu người sao!

Những lá thơm hái lúc về già
Hái những lá có hương tư tưởng
Khi cây đã hóa trầm trong ruột
Lá đủ rồi, phải đợi gì hoa ?

Cái rét đầu mùa anh rét xa em
Đêm dài lạnh, chăn chia làm hai nửa
Một đắp cho em ở vùng sóng bể
Một đắp cho mình ở phía không em

Rễ sâu ai biết là hoa
Xoắn đau núm ruột làm ra nụ cười.
Im trong lòng đất rối bời
Chắt chiu từng giọt, từng lời lặng im.
Uống từng giọt nước đời quên
Ăn từng thớ đá dựng nên sắc hồng
Nở rồi, trông dễ như không
Một vùng sáng đọng, một vùng hương bay.
Tụ, tan màu sắc một ngày
Mặt trời hôm, mặt trời mai ngoảnh cười
Bắt đầu từ rễ em ơi!

Chớ lấy cớ thơ mà viết những chữ thùng thình như áo rộng, rộng hơn đời.
Chỗ này sâu ư ? – Không chỉ là nước đục ngầu
Chỗ này cạn ư ? – Không, chính nhờ nước cạn nên ta nhìn thấy đáy.
Cái sâu cạn trong thơ là thế đấy.

Trái đất rộng thêm ra một phần vì bởi các trang thơ
Vì diện tích tâm hồn các nhà thi sĩ
Họ chỉ trồng một hàng dương đã mở lối cho ta về bể

Thơ dở không dịch được
Thơ hay như người đẹp, ở đâu, đi đâu cũng lấy được chồng.
Đừng làm những bài thơ “lớn”, suông mà không ai thèm đọc
Vì không lo cho việc nhỏ của đời.
Những tiếng gió quá dài nên nhân loại bỏ ngoài tai!

Bài thơ là con của trận đánh, của các vụ mùa, của các giọt mồ hôi.
Thơ đâu chỉ là con của trang giấy hồng hay
trang giấy trắng

Nếu loài vượn biết sau này sẽ đẻ ra ta
Thì triệu năm xưa hái quả rừng già
Chúng đã luyện bàn tay vít những cành vượt mắt.
Ta hãy rèn khối óc
Để xúc tiến việc xuất hiện hàng loạt những nhân tài cho
nghìn vạn năm sau.

Đừng làm nhà thơ đi tìm kiếm sao Kim,
Thứ vàng ấy, loài người chưa biết đến
Đi tìm quỹ đạo các trời xa, hay lắm!
Nhưng cần giải phóng ta ra khỏi quỹ đạo những
xích sắt xe tăng và những trận càn.

Chớ thêm nhiều lời ở nơi người ta chỉ cần ít chữ
Người ta hỏi đường, sao anh “tả cảnh tả cảnh” làm chi ?

Đời một thi sĩ là thơ, như đời một nông dân là lúa,
Nhan sắc của một viên ngọc ư ? Có khi là nhiệm vụ nó đấy rồi.
Giữa đời và anh chớ lấy tác phẩm cổ kim ra che mắt
Những cái bể văn chương án ngữ phía bên này không
cho thấy phía bên kia.

Thơ chỉ cho người thấy rằng đôi cánh của mình
Chính là đôi cánh tay nghìn năm chậm chạp.
Rằng đôi tay người thực ra là đôi cánh để bay.

Dù cho là Phật
Thì trước khi ngồi lên toà sen hư ảo
Câu thơ cũng phải xuất gia đi ra bốn cửa ô có thực của đời.

Vay ngoài đời và trả trên trang giấy
Cái vốn đời cho và cái lãi phải làm ra
Mà lãi ư ? Đâu chỉ là phù phép văn chương nước bọt ngôn từ

Xưa tôi hát và bây giờ tôi tập nói
Chỉ nói thôi mới nói hết được đời.
Bao giờ thuộc hết tiếng của đời, ta xin hát lại.
Khúc hát hay, đâu có lắm lời.

Người gieo là anh và người gặt cũng là anh,
Chỉ gieo những cơn gió và gặt về mùa đào sao được ?
Anh muốn gặt trang phì nhiêu sao anh lại cầm thóc lép để mà gieo ?
Cuộc đời cần đẻ ra nhiều hình thức
Dù là ngọc thì cũng nhiều viên ngọc
Chứ phải đâu cứ xanh xanh vĩnh viễn một màu trời

Khi tất cả mọi người đọc anh đã bỏ ra đi
Còn một độc giả yêu anh và ở lại,
Anh có gì cho người kiên nhẫn ấy ?
Có còn chăng một vì sao dành lại giữa đêm khuya
Người ấy tìm ra ngôi sao mà anh hằng ngắm đấy
Chính ngôi sao kia sẽ gọi trăm người đọc lại quay về
Nếu cho người đọc kiên nhẫn ấy, ngôi sao kia anh cũng không có nốt
Thì anh chớ than phiền khi trăm người đọc khép sách bỏ anh đi.

Vị trí mỗi ngày, định tự bình minh
Đừng để sự việc mỗi ngày, con bóng mỗi ngày lôi anh đi vụn vặt
Chớ cắt anh ra thành hàng xén vụn vằn.

Đừng, đừng bóp cây đa thành củ thuỷ tiên,
Cô đúc bản trường ca thành bài tứ tuyệt

Ngày thường anh tập cử tạ nghìn cân
Để lúc thí võ nghìn cân, anh xách Thái Sơn nhẹ tựa
chiếc lông hồng
Bài thơ sáng viết ở Việt Nam, chiều đọc ở Mạc-tư-khoa,
Sáng hôm sau đốt cháy lên những cuộc biểu tình ở Pari, Nửu Ước…

Nó viết ở kinh tuyến này và rung động trào sôi ở
kinh tuyến khác.
Trong dân tộc và ngoài dân tộc
Anh phải bơi trong nước ngọt sông mình lại phải ra
thử thách mình giữa bể mặn trùng khơi.

Đừng làm những câu thơ khuôn mình theo văn phạm
Như những cây quả thẳng chim không về.

Anh chỉ là một giọt nước thôi như các giọt
Chỉ vì ở trong bể thôi, nên anh đã mặn như đời.

Bài thơ anh, anh làm một nửa mà thôi,
Còn một nửa cho mùa thu làm lấy.
Cái xào xạc hồn anh chính là xào xạc lá.
Nó không là anh, nhưng nó là mùa.

Những khối lửa cháy đỏ rực trên vòm trời kia
Từ đó triệu năm sau sẽ hiện lên cây xanh và suối ngọt.
Cái chuyển vần từ ý đến thành thơ
Chớ ngại thơ phải đi qua con đường cằn khô sa mạc,
Những suối thơ không chảy sẵn bên nhà.
Bốn nghìn năm chưa phải là ta đã cày sâu vào trang giấy lắm đâu
Gié lúa nhiều thế kỉ cầm lên còn lép hạt
Đảng bảo ta thay giống lúa xưa và thay cả những luống cày.

Em nhắn về: sao anh chẳng làm thơ ?
Anh đang bận,
Bận gì ? Bận làm thi sĩ.
Bận dời lòng anh đến những trời sao, ra cạnh bể,
Nơi những ngã tư đời, nơi những ngã ba.

Em không yêu những bài thơ anh trọng đại thích cân đời như cân đá.
Không bao giờ nói được sức nặng mùi hương trên lá.
Nhưng ai cần anh viết một vần trăng, viết mấy vần trăng,
Mà không bao giờ dẹp trang thơ sang bên để đón một đêm rằm
Nếu như vậy, thà anh cứ làm thơ cho em về đá
Tối thiểu người ta có thể dùng thơ anh để mà cử tạ,
Chứ người ta biết làm gì với những suông trăng với những suông rằm ?

Lấy tinh binh thắng đa binh
Lấy hạt muối có khối có hình, thắng mặt bể to,
không kết tụ kết tinh.
Phi mình đi trong sóng
Nhưng cũng đừng tham hạt muối con mà vứt bể
Vứt cả cái sóng gió xôn xao rất đỗi bể trời
Câu thơ nằm ở giữa bể sóng không yên và hạt muối chói ngời
Giữa hai mặt độc lập và thống nhất kia, chếnh choáng
câu thơ nằm ở giữa.
Con gà không đối thủ
Để giương oai diễu võ
Tự đá mình trong gương
Thảm thương nhà thơ ấy
Bản ngã vờn bản ngã
Lấy mình làm văn chương
Tự đá mình trên giấy!

Dù anh không làm xiếc
Cũng phải căng thẳng dây tâm hồn anh lên mà đi qua
trên vực ngôn từ
Căng cái dây hình ảnh ngữ ngôn ngang qua vực
tâm hồn sâu thẳm.
Cho mỗi bước, mỗi bước của anh đều thận trọng
Không bao giờ anh ở độ chùng dây.

Chớ đau những cái đau vụn vằn, không đủ kích tấc
cho người anh hùng đau khổ.
Cái đau tẩm mẩn như hạt kê con, mà những con
chim đại ngàn chẳng muốn ăn cho.

Nghe cha ông và nghe con cái nữa
Truyền thống là giống Lý – Trần và giống nhiều
những thế hệ mai sau.
Giống những năm tháng sẽ khai hoang, những chân trời sẽ vỡ.
Chớ chỉ tìm dân tộc phía đằng sau.

Ta nối liền ta trong bể dọc thời gian, câu thơ thế kỉ
hai mươi liền hơi với hồn cha ông trong truyện Kiều, Chinh phụ…
Nhưng dân tộc cũng là ta cùng nhịp đập với tim ta
trong bể ngang không gian trước đã
Cách làm thơ năm 72 giống với cách trồng rau năm 72, đánh Mỹ năm 72
Dân tộc chung một phong cách năm 72 khi yêu và khi tìm từ ngữ
Anh không thể yêu bộ răng đen “dân tộc” của mình, vì nó rất… ngoại lai.

Một tiếng trẻ gọi bà
Máu một làng đáp lại
Một sắc máu im lìm
Mà chuyển rung thế giới.

Chiếc bàn ngồi học năm xưa
Con về ngồi đấy, trước giờ xuất quân
Vở xưa soạn lại tần ngần
Sách xưa tay sẽ lật dần từng chương
Cây A.K dựng bên tường
Lặng im như nhắc: chiến trường chờ con

Một đêm bàn ghế có hồn
Cái trao đèn toả bóng tròn lung linh
Tuổi thơ như cũng có hình
Con đi xa, muốn bên mình cùng theo

Đến nay con vượt bao đèo
Đạn bom bao trận hiểm nghèo đã qua
Làng gần cho chí xóm xa
Mến yêu trăm vạn mái nhà lạ quen
Không bao giờ có thể quên
Cái bàn học, chiếc bóng đèn hôm nao
Giục con đi đến chiến hào
Thiêng liêng nghe tiếng gọi đầu từ đây

Ngôi sao em thương nhớ
Mọc về phía nước Lào
Anh đi về phía ấy
Nơi chiến trường lắm sao.

Mực mới còn nguyên. Anh gửi em
Từng câu thơ lạ quấn hương quen
Mùi hoa huệ gắt trưa hôm ấy
Nay thoảng từng câu dưới ánh đèn.

Sân chùa thơm mùi rơm
Lúa chín phơi khắp ngõ
Phòng trai sao rộng rinh?
– Sư cụ đi gặt tổ
Cho đàn con thương binh
Bông trang đỏ giữa mùa
Tiếp khách thay sư cụ.

Lòng rất là vô lý
Mừng hoa sữa vào thu
Lại tiếc hè quá vội
Chưa kịp hái sen hồ.

Bạn đang tìm kiếm phần 3, mời bạn đón đọc ngay sau bài viết này trên uct.edu.vn nhé. Với những góc nhìn mới mẻ, độc đáo, tập thơ được đông đảo bạn trẻ thích thú. Hãy đồng hành cùng chúng tôi để trải nghiệm những cảm xúc mới mẻ, đầy nhân văn trong tập thơ xuất sắc này nhé!

Related posts

Nhà thơ Bùi Đạt và bài thơ “Vãng Tam Cốc Trần đế cư xứ” nổi tiếng

admin

Nhà thơ Tản Đà và phần Thơ, lục bát trường thiên (Tập Khối tình con III 1938)

admin

Nhà thơ Nguyễn Đình Chiểu và tập Ngư tiều y thuật vấn đáp phần 2

admin

Leave a Comment