Tập Thơ “Đối Thoại Mới” Của Chế Lan Viên đã đóng góp vào nền văn học thơ ca Việt Nam, đó như là một luồng gió mát của thơ ca hiện đại. Mời bạn cùng tham khảo, đọc và nghiền ngẫm giá trị trong chùm thơ hay nhất của tập trong phần 3 mà chúng tôi sẽ giới thiệu ngay dưới đây nhé!
Nội Dung
Tranh ngựa góc tường treo một bức
Phòng con nghe có gió lưng đèo
Nghe như bát ngát trời mây mở
Tiếng hí. Cho lòng ta ruổi theo
Tháng trước trăng vùng Yên Tử
Tháng sau giới tuyến vầng trăng
Nay đã vầng trăng trận mạc
Vẫn trong vành vạnh khuôn rằm.
Điệp khúc
Chúng ta không bắn màu da vàng hay trắng
Mà bắn bọn súc sinh trong cả các màu
Đế quốc Mỹ là kẻ thù ta nhắm
Đánh rắn ư? Cần phải đánh giập đầu
Khúc một. Vị trí
Cái bọn tư bản trắng từng giết người da trắng
Lại muốn bày ra tôn ti đẳng cấp các màu
Tôn màu trắng làm màu vua chăn dắt
Còn nâu, đỏ, vàng, đen thì phủ phục cúi đầu
Chúng chưa thấy hình ta đà quắc mắt
Luôn hỏi ta: “Chỗ mày đứng ở đâu?”
Nếu ra trận, hừm, ta đi trước nhất
Còn thiên đường, xin hãy hượm, vào sau
Chúng đứng trên tòa Nhà Trắng trăng màu da chói lọi
Nhìn xuống màu da ta thành tội lỗi
Chúng nhuộm cả thánh thần theo những sắc màu quen
Mỗi màu da trả một giá lương riêng
Da của Chúa phải có màu thống đốc
Sẽ đến lúc thay màu da cho Phật
Da vàng ư? Người Mỹ chả ưa nhìn!
Lỗi lầm anh là lỡ đẻ da đen!
Cái vực thẳm nghìn đời không thể lấp
Cái tình yêu như tội tổ tông truyền
Cái ánh sáng mặt trời không thể rứt
Mang từ Lúc mới oe oe lồng ngực
Đến bạc đầu về ngủ xứ đêm đen
Màu vòi vọi của nghìn năm mắt khóc
Màu thăm thẳm hồn sâu như ruột đất
Màu khuya trời từ đấy vụt sao lên
“Tên da đên kia! Chỗ mày đứng ở đâu?”
“Tao đứng trên đầu mày. Tao bắn!”
Câu hỏi của chủ nô, anh đáp lại lần đầu
Bằng viên đạn từ mái nhà, nhắm thẳng
Màu đen màu đen đói khổ trăm năm là một tiếng than dài
Hoá hôm nay ngọn súng bỗng cười
Cái màu định mệnh
Nổi thành hiểu lệnh
Và dưới chân anh, tên đi săn xưa, nay bỗng hoá thú rừng
Vứt màu da chạy cả bốn chân
Và đây là điều Đức Chúa Trời chưa viết sẵn
Trong tiếng súng da đen lại có súng của người da trắng
Điệp khúc
Chúng ta chỉ giết kẻ nào là rắn
Cái bọn súc sinh vàng, đen, trắng, đỏ các màu
Hãy nhắm thẳng quân thù, ta bắn
Đế quõc Mỹ là tên hung thủ đi đầu
Khúc hai. Nguyên nhân
Xưa, chúng giết anh giữa lúc trèo dừa
Giờ, trong lúc anh lên thang máy
Xưa thô lỗ, chúng xơi anh bằng gậy
Cái giết văn minh giờ chỉ bấm cò
Xưa chúng ve anh bằng hạt cườm, gương lược, vải hoa
Giờ bằng cái giải lụa hợp đồng mở ra rồi lại thắt
Những luật lệ văn chương ngũ sắc chói lòa
Xích chữ trói chả thua gì xích sắt
Xưa Thánh kinh mà bây giờ vẫn Thành kinh
Kinh của Chúa có sức bền muôn thuở
“Muốn nuôi sống mình ư? Phải tự giết mình!”
Mồ hôi thiếu, nộp máu vào cho đủ
Xưa chúng bảo chúng bắn nhầm anh với lại thú rừng
Giờ chúng bảo anh cầm Tư Bản Luận
Xưa đạn bắn ra từ lều vải chủ nhân
Giờ là lệnh của Lầu Năm Góc bắn
Xưa chúng lừa anh đi giết người da đỏ
Giờ bãi máu đang chuyển về Châu Á
Ôi muôn trùng nước Mỹ ta ơi!
Anh chết đi, xin cứ ngậm cười
Xưa chúng quẳng thây anh vào hố người nô lệ
Mà giờ xác bọc trong túi ni lông gửi về nước Mỹ
Điệp khúc
Chúng ta giết quân thù dù chúng vàng, đen hay trắng
Đế quốc Mỹ là tên hung thủ đi đầu
Máu của chúng đặc ngầu máu rắn
Dù chúng thay da, dù chúng đổi màu
Khúc ba. Thời gian
Hoan hô những tiếng súng nổ giữa lòng nước Mỹ
Rất âm vang! Dù mới là bắn tỉa
Tiếng Súng này đáng lẽ nổ từ lâu
Lúc rời Châu phi ta bước xuống tàu
Xa cây cọ rừng dừa như bóng mẹ
Xa tiếng cồng bếp lửa đất chồn rau
Tiếng súng này có thể nổ, liền sau
Bọn chúng chẳng thờ thần linh nào hơn khẩu súng
Ta cúi đầu thêm! Giầy chúng giẫm lên đầu
Sở mật thám liên bang săn cả hình ta và cả bóng.
Ở nước Mỹ có cái dây thòng lọng
Đi suốt đời vẫn thấy ở đằng sau.
Ta đâu có ngân hàng, đâu có “séc”
Cổ phần ta là sao rụng ngang trời
Và gió thổi mồ ta từng đợt rét
Bánh mì hạng hai – nhân phẩm hạng hai
Thiên đường bét và nghĩa trang hạng bét
Chỉ ghế điện và nghĩa trang hạng nhất
Chỗ ta đứng là ngang tầm súc vật
Con chó xù lông tư bản dọa người
Chó mượt lông mà ta thì trọc tóc,
Vậy súng nào mà nổ sớm, em ơi?
Nghìn vết thương càng nghĩ lại càng sâu
Máu trong lòng càng ngậm lại càng đau
Ôi! nghìn năm cũ châu Phi đang nổi trống
Giờ đã điểm rồi! Đâu phải phiêu liêu
Khi có kẻ đang ngẩn ngơ hành động
Vinh quang nhất là những người nổ súng
Vinh quang hơn là những kẻ đi đầu.
Bên vết thương sâu hoắm lại nghe cười
Máu láng lai nhưng chính đẻ ra đời
Tiếng súng hát giữa lòng đau nước Mỹ
Âm vang khắp lòng ta như tiếng trẻ
Như tiếng mùa ngô lúa buổi sinh sôi.
Điệp khúc
Súng ta không chĩa vào màu da để bắn
Kẻ thù ta là tên đế quốc Mỹ đi đầu
Đừng cho hắn núp dưới ngọn cờ da trắng
Lũ súc sinh thì không có sắc màu
Khúc bốn. Hành động
Một tên giết người, anh hạ ớ Alabama
Sẽ không đến Tây Nguyên để châm lửa đốt nhà
Phố phía ấy thêm một kho đạn nổ
Xuân bên này, rừng nở một mùa hoa
“Mở một Việt Nam giữa lòng nước Mỹ”
“Mở trăm Việt Nam ở khắp hoàn cần”
Tay ta ngắn với không cùng công lý
Nối súng vào cho tầm bắn thêm cao
Đâu đau khổ, đấy đất bày trận địa
Đâu có trời xanh, nhân loại ngẩng đầu.
“Mở những Việt Nam…”
Người da trắng mở ở Cu-ba
Người đen mở ở Đô-mi-ních
Người đỏ Goa-tơ-la-ma
Và màu nâu Mếch-xích
Trận tuyến này cao hơn cả các màu da.
Hãy lấy sắc máu đỏ lòng ta mà liên hiệp
Trong trận cuối cùng chiến thắng thuộc về ta.
Vườn cũ trồng ngô. Cỏ lấp sân
Đậu chen che khuất dầy hồng không
Hồn hoa năm ngoái tan chưa dứt
Trở lại phòng em, hương vẫn nồng.
Mùa thu đầu thiếu Bác
Đau một sắc trăng ngời
Bác để vầng trăng sáng
Vui triệu cháu mồ côi.
Thành phố không chim tu hú
Bỗng đâu vải chín đầy đường
Mười mấy năm trời đấy nhĩ
Chưa về thăm lại quê hương.
I
Thế gian đang vang lên bản Tuyên bố của Chính phủ
nước Việt Nam dân chủ cộng hoà
Còn một bản tuyên ngôn nữa của mỗi tấm lòng, khẩu súng, cành hoa
Tuyên bố:
Giặc Mỹ không muốn hòa bình ư ? Ta sẽ tiến hành
chiến tranh mà diệt nó
Cha trở lại tìm, con đã đi xa
Con đi nhé, đừng quay đầu lại nữa.
Cả đất nước đang giờ phẫn nộ
Con đi đúng lúc rồi, Tổ quốc chờ ta!
Đân tộc ta đi kiếm hoà bình hai mươi năm trời nay,
con đường khá đỗi chon von
Đâu chỉ người tiếp theo người, thế hệ thay vào thế hệ.
Đánh Pháp lúc đầu, chưa đẻ ra con,
Nay con đi đánh Mỹ lần thứ hai rồi, sao chóng thế!
Khi căm giận, ta tính gì tháng ngày, phút giây hay thế kỉ
Tiếng tíc tắc đồng hồ bị giết rồi trong tiếng máu của bom.
Gì quý bằng hạnh phúc, hòa bình, độc lập, tự do
Ai đâu thích lấy mãi máu xương mình làm thực tại
Hòa bình, mơ ước đêm đêm của chính Bác Hồ
Giấc mơ bị cắt nửa chừng ngang sông Bến Hải
Giấc mơ ấy, Bác ra đi còn dặn lại.
Hòa bình, đổi lấy chiến công mình đâu phải của trời cho.
Hòa bình ư ? Đâu phải một tấm màn the giấu che lửa đạn,
Chợp một cơn mơ, khi trời sắp sáng!
Cha muốn cùng con định nghĩa lại hòa bình
Đây không phải phút nắng chập chờn giữa trời mây xám
Giữa dông bão điên cuồng, một ảo tưởng màu xanh
Ai lại ghét hoà bình! Ai thích chiến tranh!
Nhưng con xem, chỉ còn hai thước đến hòa bình thì gặp máu.
Ta muốn đi gần. Đế quốc Mỹ đi quanh
Chúng ta chỉ còn một đường thôi: chiến đấu
Máu đang xuống thang rồi, chúng bắt máu leo nhanh
Nó thuyết: “Hòa bình đây! Hãy hái đi! Quả đã chín vừa tầm….”
Vừa ném bom xuống Thánh đường, vừa rao giảng Phúc âm.
Ta đang sống với những siêu lửa, siêu bom, siêu lọc lừa, siêu tội ác!
Người ta chụp ảnh phía đằng sau mặt trăng chưa, ta đã
chụp ảnh phía đằng sau đế quốc,
Chúng muốn sử dụng xương máu xứ này cho một cuộc bỏ thăm
Ừ, Lin-côn có sống lại chăng thì chúng cũng cách chức
Tổng thống ông đi nếu ông không bỏ thăm cho
Đảng Cộng hòa.
Chúng sẽ móc tim không cho Whitman viết Lá cỏ
bằng những lời chân thật!
Hỡi nước Mỹ hai trăm năm, Người trả bằng giá đắt
Khi dùng những cái lưỡi thuyết khách lật lọng này mà cử quốc ca!
Hỡi thần Tự do đêm đêm nghe sóng vỗ vào bờ đau nước Mỹ
Không có chiếc mũ rộng vành nào đâu, đám mây
nào đâu che khuất nỗi đau trên mặt nữ thần.
Để đốt nhà, chúng cướp cả ngọn lửa trên tay của Thần đấy nhé!
Chúng muốn ngọn đuốc công lý hòa bình cũng đẫm hơi xăng.
Ta có biết lúc bọn chúng cùng say cánh trắng những
nàng tiên trong vũ khúc Hồ Thiên Nga
Nhưng khi gặp chính những nàng tiên thì chúng giết!
Máu người cô đọng thành hồ, chúng chẳng xót xa
Chúng biểu diễn hòa bình như trò chơi diễn xiếc
Bọn giết người cũng tỏ tình và hát khúc tình ca.
Có bọn giết người, lại có kẻ giặt áo, chùi dao cho bọn giết người
Nó hát: Muốn giết chiến tranh, thì lấy tay mình che mặt lại.
Đi nhẹ, đi êm cho đế quốc nó ngủ muồi
Còn máu ư ? Đấy là chuyện quá quen không có gì để nói!
II
Con ơi! Cha từng yêu trời xanh như tôn giáo của trời
Và nước biếc như ái tình của nước
Mà không biết được nữa đâu, không yêu được nữa rồi!
Bởi lắm lúc tình yêu thành tội ác
Chả lẽ trời đồng lõa với bom thù và sống với thủy lôi
Nơi rải thảm B.52, ai không thích kẽo kẹt đưa ru tiếng võng của bà
Bốc nắm đất lên, ai không thích chẳng thấy mảnh bom, chỉ còn hạt giống
Lửa đạn chết rồi, nhãn vải ra hoa.
Nhưng muốn thế. lại nghìn ngày nổ súng!
Ai không biết những năm chiến tranh mắt chúa cũng sầu thương
Mặt Phật trên chùa không cười cùng hoa sen nữa!
Một tiếng trẻ râm ran ấy chính thiên đường
Vắng một ngày bom, vạn đoá sen hồng sẽ nở.
Nhưng chỉ cầm lấy súng thôi mới là tín mộ
Bởi đế quốc đang còn, còn những Qui Vương
Ai thích chi những quãng không góa bụa hồn thu goá
bụa hồn thơ góa bụa chim trời
Chỉ gầm rít bay đuổi theo ta nghìn cỗ máy giết người
Ấy thế mà hòa binh là ngắm vào quãng không kia phất cờ, nổ súng
Hạnh phúc mỗi ngày là đếm xác máy bay rơi.
Cha mẹ nào đâu không thích các con đi xơ tán xa về ngủ lại phòng mình
Nhưng cho đến ngựa gỗ, thỏ cao su cũng ở trong tầm hủy diệt
Cửa ta mở ra phía trời xanh, quân thù đã khép
Một năm ta lại sáu mươi ngày đoàn viên ba trăm ngày ly biệt
Bom phòng em và bom ở phòng anh.
Ai thích chi hoa quả trong vườn ta chia cho lửa cho
tro một nửa, chia cho người một nửa.
Ai thích chi những người năm 62 định về quê,
đến 72 vẫn còn phải xa quê.
Ai thích chi những tượng Vọng Phu khi khổ hóa người, khi vui hóa đá
Ai thich chi sông núi rách phải lấy máu xương ra để vá.
Chỉ diệt Mỹ thôi, chỉ diệt Mỹ thôi, thì tất cả mới hoà nguyên, tất cả.
Chỉ đạp lên xác giặc thôi, thì ta mới mở được đường về.
III
Một dân tộc chứ có phải một người đâu để chắp tay vào
mà lên tòa sen hư ảo hay giang
tay ra mà chịu đóng đinh.
Một trái tim thôi, cũng Nguỵễn Thái Bình
Con đi nhé! Cho kịp giờ lịch sử
Giờ là lúc ta nổ súng vào quân thù tính sổ!
Bọn đế quốc thich lửa thì cho chúng nếm mùi của lửa!
Việt Nam không để cho ai đùa với núi sông, xương máu của mình.
Thằng Thiệu, thằng Thiệu mày nói gì mười bảy triệu nhân dân ?
Nhân dân ta đang nói với mày bằng đại bác
Ngày mai mày không còn cả chủ để ôm chân
Lịch sử sẽ quét cả tớ thầy mày như quét rác
Cả miền Nam đã dội vang Di chúc Bác Hồ
Tiếng súng diệt thù nổ ở ven đô
Hoà bình sẽ xanh tựa trời xanh vậy
Lòng ta vui như sao và đỏ tựa sắc cờ.
Bốn nghìn máy bay đủ để thành kỳ đài cho ta đứng
chót vót cao trên đầu quân giặc
Nghìn chiến công mới đắp vào cho núi ấy thêm cao
Ôi đêm nay con ở chiến trường nào ?
Đất nước nhìn tự nơi này trông ngút mắt
Rực rỡ non sông oai hùng Tổ quốc
Con nhớ đo núi sông mình là đo tận mũi Cà Mau.
Người mẹ già
Nắm đất
Chiếc bàn quay
Ở bên ngoài
Nắng sáng
Hoa lay.
Theo tay
Mẹ già
Nắm đất
Xoay xoay
Đất ngủ nghìn năm
Tỉnh dậy
Sáng mai này
Mê theo một dáng hình
Đất đuổi như bay.
Ôi quá trình
Đến chiếc bình
Từ nắm đất
Xa thay!
Dưới vẫn còn đêm
Mà trên đã là ngày
Trên đã là bình
Mà dưới: đất
Còn đây,
Đất đẻ ra bình
Từng nét
Thơ ngây
Đất hóa thân
Ra khỏi mình
Hay bình hiện hình
Thay đất ?
Có ai hay ?
Cả một dòng nước xoáy
Để thời gian thôi trôi
Hóa thành cái vực sâu
Hút mãi
Và trung tâm
Là chiếc bình
Đọng lại.
Nắm đất đi qua
Buổi sáng đi qua
Chiếc bình tồn tại.
Và kìa những hoa văn
Dần nổi…
Mờ xa…
Những hoa văn của một thời con gái
Mà tay mẹ ngỡ quên rồi
Chiếc bình
Đã phục hồi
Cho sống lại
Hiện dần ra…
Mẹ gửi lòng mình trong nắm đất, trong bàn tay
Có phải thế mà thời gian quay trở lại ?
Chíec bình ấy là chíec bình không có tuổi
Tuổi thời gian là tuổi sáng mai này
Mẹ chẳng biết đâu
Xin đừng có hỏi!
Chiếc bình im không nói
Ở chỗ ta thấy một dáng hình
Một công trình
Họ thấy một cơn say.
Lên đến Hoa Yên vắng bóng người
Thông cao nghìn gốc tiếp mây trời.
Lòng ta không thể tham thiền được
Vừa thấy môi hoa đã nhớ đời.
Quái lạ sắc mai vườn ấy
Mỗi lần gợi nhớ quê nhà
Quê mẹ đất toàn sỏi đá
Làm gì có một màu hoa!
I
Anh Trỗi đây rồi, đập nát hết xiềng gông
Anh Trỗi đây rồi, trong thế chiến công
Chiếm mỗi phố lại hô tên của Bác
Việt Nam! Việt Nam!
Tên Tổ quốc đã thành ra tiếng hát
Là lệnh truyền, là hịch thét hãy xung phong!
Anh Trỗi đây rồi, ức triệu vạn ngàn Anh
Máu thắm đất hôm nào nay hoá lửa
Anh là một, nay anh là vô số
Xông thẳng quân thù, đến trước tổng hành dinh.
“Ta là quân Giải phóng miền Nam! Mở cửa!”
Cờ sao treo chói lọi cả đô thành.
Anh Trỗi đây rồi, thuyền thợ, học sinh
Người bán, người buôn, dân cày, dân phố
(Cả ai đó mười năm đi lạc ngõ
Bổng nay nghe Tổ quốc gọi ten mình)
Lửa chiến trận chiếu ngời trong mắt họ
Tay cơm nắm và tay đùm chất nổ
Đêm đổi đời, trời đất rộng mông mênh.
Trời cao cao mà đất cũng thênh thênh
Anh Trỗi! Thời đại gọi các anh lên làm chủ
Xưa Nguyễn Huệ vào Thăng Long áo bào sém đỏ
Nay nhập thành diệt Mỹ, chính là anh.
II
Tổ quốc là núi thẳm dèo cao tột cùng hoang đảo
Một giới tuyến ta với thù đọ pháo
Bến phà Danh hay núi Ngọc Hàm Rồng
Từng thanh sắt chịu ngàn cân giông bão
Cho xác thù bón mượt cỏ ven sông
Tổ quốc nay là từng ngã ba khu phố
Là một góc phi trường ta đánh giữ
Tổ quốc là nơi đâu ta sống rất anh hùng
Phút diệt địch, tầng năm, lầu đại sứ
Một bức tường mười lượt phải xung phong.
Tổ quốc là Bạch Đằng, Chương Dương, Hàm Tử, Đống Đa.
Hai chữ Bà Quẹo, Hàng Sanh từ nay vào lịch sử
Chùa Ấn Quang bom dội cháy cà sa
Hàng Phật tử đã vì dân quyết tử
Xóm chợ nghèo từng nấc đặc công ta
Rãnh cống ấy ta bò đêm đạn lửa
Tổ quốc tất cả nơi đâu ta bắt máu quân thù phải đổ
Diệt xe sắt M.113 cầu Bạch Hổ
Truy ác ôn chân thành cũ An Hòa
Tổ quốc chính là dân, là nhân dân, Tổ quốc!
Em bé mười sáu tuổi ôm bom lao thiết giáp
Thà tan mình quyết diệt sạch xâm lăng
Là người thợ mười năm trong đất giặc
Chưa hề biết lấy một giờ độc lập
Nay Tổ quốc cần xương máu, vẫn đem dâng.
III
Việt Nam! Việt Nam rất đổi diệu kỳ
Quân thù sợ mà người thân kinh ngạc
Cả nhân loại nhìn Người không chớp mắt
Có cái gì như tỉnh một cơn mê
Ta sống với Tổ quốc bốn nghìn năm mà ta chưa hiểu hết
Cho đến rực rỡ những trang Kiều cũng thành trang leo lét
Chưa cái gì nói được Việt Nam ta
Một đêm xuân sáng dậy đất thành hoa
Ngoảnh nhìn lại, triệu giặc thù đang giẫy chết.
Tất cả núi hóa Trường Sơn lẫm liệt
Mỗi sông lạch miền Nam đều đỏ sắc Hồng Hà.
Cả dân tộc đều trên mình ngựa thép
Ba mươi mốt triệu cháu con đều có dáng ông cha.
Ôi! Mảnh đất Cà Mau hai mươi năm trời xa tít
Sáng mai này ta ngỡ dưới chân ta.
Bão lớn dậy lên rồi. Chẳng gì ngăn được lửa
Dù mai đây hàng vạn tấn bom rền.
Triệu Mỹ ngụy nay thành đồ giặc cỏ
Chân này ta dẫm chúng xuống bùn đen
Thế hệ Hồ Chí Minh là thế hệ xây độc lập nghìn năm cho lịch sử
Cho đẹp dạ người xưa trong quá khứ
Thỏa muôn đời con cháu ngước trông lên.
Chỉ một ngày mai, hoa sẽ đi
Cành khô đem vứt dọc bờ đê
Mùa xuân bất tử, em hoa nhỉ
Kìa cuối vườn xa, đã hiện về.
Tập thơ “Đối Thoại Mới” với 64 bài thơ với cảm xúc vui buồn lẫn lỗn, mang đến cho quý độc giả những trải nghiệm thú vị. Đây chính là sự tiếp nối của bài thơ Đối Thoại Mới (1973) : Tập Thơ Kiệt Tác Của Chế Lan Viên (P3). Cùng nhau tham khảo và chọn lọc những tác phẩm hay trên uct.edu.vn của các tác gia nổi tiếng để tích lũy kiến thức nhé. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết trên!
