Du Tử Lê có tên thật là Cự Phách. Ông sinh vào năm 1942 tại Hà Nam và đến năm 1954 khi hiệp định Giơ ne vơ được ký kết thì cùng gia đình trở vào Nam. Đầu tiên là định cư ở Hội An sau đó chuyển qua Đà Nẵng. Có thể nói ông bắt đầu sáng tác từ rất sớm và có nhiều bài thơ hay nổi tiếng. Dưới đây là những sáng tác hay của Du Tử Lê mà chúng tôi đã chọn lọc và muốn chia sẻ với bạn.
Nội Dung
Bây giờ là đêm
liệu có đêm như thế này / ở những hành tinh khác /
hãy tin tiền thân của loài người
(theo thuyết Darwin)
là cá
dù cho cả nghìn năm nay
chúng ta không ngừng săn đuổi, đánh lưới chúng
để ăn
thoả thích
và / trong giấc mơ ta / mỗi đêm /
hằng thấy em quẫy, đạp
bây giờ là ngày
liệu có ngày như thế này / ở những tinh cầu khác /
hãy tin tiền thân của loài người
(theo thuyết Darwin)
là khỉ
dù cho cả nghìn năm nay
chúng ta không ngừng đập óc khỉ
để ăn
thoả thích
và / trong hình dung ta / lâu lâu /
lại thấy em như … khỉ
lí lắc giữa trò chơi cút
bây giờ là đêm
liệu có ngày lúc này / ở một hành tinh khác/
hay tiền thân của loài người
là… con người
do Thượng đế?
bởi sau bao triệu năm
vẫn chẳng thấy có con cá nào che đuôi, làm chân
vươn vẫy làm tai /…/
tiến lần tới … khỉ
trừ em / hằng đêm / trong ta
là khỉ và,
cùng lúc,
cá
Hạnh phúc tôi từ những ngày nước lớn
Trời mưa mau tay vuốt mặt khôn cùng
Bầy sẻ cũ hom hem chiều ngói xám
Trời xanh xao chân ngỏ cũng không về
Cây mộng nở từng ngón tay lá nõn
Nôi tương tư cỏ ấm thịt da người
Tôi hiu hắt từ mắt em ngắt tạnh
Môi thâm khô từ thuở định xin hôn
Ngày tháng hạ khi không mà trở rét
Em khi không mà trở mặt điêu ngoa
Tay trông ngón hương đưa mùi tóc mạ
Ngọn me xa theo ký ức rì rào
Chiều qua đó chân ai còn ríu rít
Lời ai say cho trời đất lại gần
Kỷ niệm tôi từ những ngày vỡ tiếng
Nhẩn nha gom từng cọng thiết tha rơi
Con dế nhỏ lớn lên đăm tiếng hát
Khi đêm về ru giọng đớn đau hơn
Cây niên thiếu cũng thui mầm trong sáng
Lá oan khiên lả tả mái hiên người
Tôi èo người từ những người cả gió
Con dế buồn tự tử giữa đêm sương
Bầy sẻ cũ cũng qua đời lặng lẽ
Ngọn me xưa già khọm tiếc thương hờ
Em ở đó bờ sông còn ẩm cát
Con sóng tình vỗ mãi một âm quên.
sông đôi lúc gọi tôi về, ấm áp
dòng tóc nào chung thuỷ một mùi hương.
thuở bé dại ghim mối tình gởi mẹ.
ngắm nhìn cha như một vết thương.
trái tim tôi: một dấu chấm than
thân thể tựa khối sầu quen chuyển, động.
cây khoan gió cho lòng sâu bớt sóng,
lá khoan rơi năm ngón gượm chia, lìa.
mây phản trắc phân từng lô ảnh ảo
bao thước đường rêu đợi bước chân, mưa.
kỷ niệm lợp mái che, chiều, nở dột.
trời xa không tiếp vận sớm mai, vào.
máu xô đẩy những khoang thuyền biển lận;
chở thời gian chìm tiệt cõi âm.
nghe hạt lệ nằm nôi thôi thánh thót;
thành gương soi tôi lúc lâm chung.
mỗi nhân dạng là một con thú lạ
na hồn đau về trả đất nâu.
vai chưa hiểu gánh đời sao quá nặng!
tay buông chưa kịp biết nhận hay cho!
núi đôi lúc gọi tôi về, nín lặng.
những ngọn gai đâu nhớ nổi da người.
tình yêu khắc lên xương nghìn dấu hỏi:
ai đi rồi còn giữ lại con ngươi?
Tháng tư tôi đến rừng chưa thức
Mưa vẫn chờ tôi ở cuối khuya
Có môi chưa nói lời chia biệt
Và mắt chưa buồn như mộ bia
Tháng tư nao nức chiều quên tắt
Chim bảo cây cành hãy lắng nghe
Bước chân ai dưới tàng phong ốm
Mà tiếng giày rơi như suối reo
Tháng tư khao khát, đêm, vô tận
Tôi với người riêng một góc trời
Làm sao anh biết trăng không lạnh
Và cánh chim nào sẽ bỏ tôi
Tháng tư hư ảo người đâu biết
Cảnh tượng hồn tôi : một khán đài
Với bao chiêng, trống, bao cờ xí
Tôi đón anh về tự biển khơi
Tháng tư xe ngựa về ngang phố
Đôi mắt nào treo mỗi góc đường
Đêm ai tóc phủ mềm da lụa
Tôi với người chung một bến sông
Tháng tư nắng ngọt hoa công chúa
Riêng đoá hoàng lan trong mắt tôi
Làm sao anh biết khi xa bạn
Tôi cũng như chiều: tôi mồ côi
Tháng tư chăn gối nồng son, phấn
Đêm với ngày trong một tấm gương
Thịt, xương đã trộn, như sông, núi
Tôi với người, ai mang vết thương ?
Tháng tư rồi sẽ không ai nhớ
Rừng sẽ vì tôi nức nở hoài
Mắt ai rồi sẽ như bia mộ
Ngựa có về qua cũng thiếu đôi
Tháng tư người nhắc làm chi nữa
Cảnh tượng hồn tôi đã miếu thờ
Trống, chiêng, cờ, xí như cơn mộng
Mưa đã chờ tôị Mưa…đã …mưa
Mai kia sống với vầng trăng ấy
người có còn thương một bóng cây
Góc phố còn treo đôi mắt bão
Ai nhớ ngàn năm một ngón tay ?
Và tháng tám, dòng sông về rất lạ
Mùa thu tôi, em thả tóc đi qua
Chiều quê người, từng phiến lá thiết tha
Rụng xuống mãi, đầy lòng tôi bi thiết
Và tháng tám, bàn tay nào thua thiệt
Đón hồn tôi trên từng ngón xương khô
Em vầng trăng, vốn lạnh đến không ngờ
Mà nước mắt bỗng tràn chăn, gối mới
Và cây cỏ đã về trong mắt rối
Những con đường ngắn lại với chân quen
Những lưng trần, ngực nở, với vai nghiêng
Hạnh phúc tủi, như bàn tay có tật
Và tháng tám, mùa mưa từ cõi khuất
Về theo em, giàn giụa một môi tìm
Về theo em thảng thốt một đêm buồn
Trong cùng tận tim tôi: người thánh thiện
Và tháng tám, nhân gian này cay nghiệt
Em dung nhan, trong nỗi hổ ngươi
Thanh xuân người, như chiếc lá chưa rơi
Lời nói thật: cuối đời tôi muốn khóc
Người quay quắt kiếm tìm đời thất lạc?
Có lột da, em cũng chẳng khác hơn
Người đang đứng giữa thiên-đàng-địa-ngục
Bước thêm đi, chọn lựa có điêu tàn
Tháng tám sớm, thu về, hong tóc biếc
Huyệt sâu tôi, đồng vọng mãi tên người
Bài thơ nhỏ không hết lời chân thiết
Quên tôi đi, cùng với dối gian kia
Quên tôi đi, mặt, mũi, mắt, môi, thề
Kẻo mai mốt nhân gian còn nhắc lại
Có một thời hai kẻ đó yêu nhau
Dù tháng tám, ở với tôi mãi mãi
Dù em đi, ngàn dặm đã không về.
chỉ nhớ người thôi đủ hết đời
chim về góc biển. Bóng ra khơi
lòng tôi lũng thấp. tâm hiu quạnh
chẳng chiến chinh mà cũng lẻ đôi.
chỉ nhớ người thôi đủ hết đời
buổi chiều chăn, gối thiếu hơi ai!
em đi để lại hồn thơ dại
tôi, vó câu buồn sâu sớm mai.
chỉ nhớ người thôi đủ hết đời
em còn gương lược dấu đường ngôi?
nằm mơ thấy tóc thơm vai hẹn
và, khoảng trời xanh đến rợn người.
chỉ nhớ người thôi đủ hết đời
bàn tay dư mấy ngón chia phôi!
(tặng nhau chính ngón không đeo nhẫn)
và những tàn phai đầy tuổi tôi.
chỉ nhớ người thôi đủ hết đời
như trời nhớ đất (rất xa xôi.)
nắng mưa nhớ mãi hàng hiên đợi
thư nhớ hồi âm. Lệ nhớ môi.
chỉ nhớ người thôi sông đủ cạn
nói gì kiếp khác với đời sau.
đôi khi nghe ấm trên da, thịt
như thể ai đi mới trở về.
tôi ngồi trong nỗi tôi riêng
bên trong ghế lạnh, ngoài hiên bóng rời
phòng tôi trần thiết gương người
tường sơn kỷ niệm, vách bồi dáng xưa
tóc người chảy suốt cơn mưa
ngực thơm hoa bưởi, môi đưa bão về
tôi ngồi giữa cõi-tôi-khuya
có ai gõ cửa? mà nghe lá chào
tưởng người ngọn sóng lao xao
biển muôn năm gọi tôi nào có vui
người về có nén hương, thôi
cắm lên phần mộ hồn tôi úa vàng
tôi-ngồi-trong-cõi-nhân-gian
Sông chú thích: núi nghìn năm góa bụa
Trái đất tròn thâu nhỏ những vòng vây
Củi, than người nỏ, bén lửa chia tay
Chiều chú thích: đời ai không hữu hạn?
Mẹ chú thích: mai này em xuất hiện
Những bàn tay nội chiến; gọi mưa về
Nắng phân trần vai lá đợi sông, đi
Môi chú thích: những điều khôn nói hết
Gỗ chú thích: bao cánh rừng mất tích
Thú tuyệt giòng: hoang, rợn lớn dâng lên
Suối tân kỳ ? – Treo ngược cổ thiên nhiên
Đêm chú thích: em / miếng trời / sót lại
Cây chú thích: nhân gian rừng nấm, dại
Khom lưng tìm vô hạn giữa trăm năm
Những con đường nhăn, nếp xếp vuông khăn
Đã footnote mối sầu ta đốn mạt
gửi Nguyên Sa
Cõi tôi, cõi nát, cõi tàn
Cõi hoang mang, vội, cõi bàng hoàng, qua
Cõi vui thân thể cỗi già
Cõi lang thang mượn mái nhà hư không
Cõi xanh, cõi lạnh, cõi cùng
Cõi con muốn bỏ, cõi chồng vợ, xa
Cõi em muốn dạt chân về
Cõi đau nhân thế, cõi thề thốt, quên
Cõi nào, cõi thật? Tôi riêng?
Cõi đêm máu chảy, cõi thương nhớ trùng
Cõi tôi, cõi mịt, cõi mùng
Thôi em có ghé xin đừng nghỉ lâu
Cõi đời đó, có chi đâu!
gửi Nguyên Sa
Cõi tôi, cõi nát, cõi tàn
Cõi hoang mang, vội, cõi bàng hoàng, qua
Cõi vui thân thể cỗi già
Cõi lang thang mượn mái nhà hư không
Cõi xanh, cõi lạnh, cõi cùng
Cõi con muốn bỏ, cõi chồng vợ, xa
Cõi em muốn dạt chân về
Cõi đau nhân thế, cõi thề thốt, quên
Cõi nào, cõi thật? Tôi riêng?
Cõi đêm máu chảy, cõi thương nhớ trùng
Cõi tôi, cõi mịt, cõi mùng
Thôi em có ghé xin đừng nghỉ lâu
Cõi đời đó, có chi đâu!
tôi căng mình ngang âm, dương
cổ đeo đá tảng. Chân giầm ván thiên
tôi trầm mình trong hư không
chân neo đời trước. Cổ kiềng kiếp sau.
gửi T. cũ
em bây giờ đã hết
những ngày trông thư xa
tôi từ lâu cũng mất
những chiều về ven sông
ngó hoài con nước muộn
hồn vật vờ bến xa
kè xưa bờ đá xám
mái đỏ tường vôi nâu
nắng soi chân cầu gẫy
đêm nào mưa bay ngang
cảnh đời em khép vội
còn ai nghe giọng tôi
nghêu ngao bài hát cũ
tuổi xuân treo ngọn cờ
từng manh buồn rách rưới
khi chúng ta làm người
cửa thiên đường đã đóng
đời sống sẽ còn gì
lúc cuộc tình cũng lụn
ví thử em sống đủ đời mình
chắc đã được bao ngày hạnh phúc
tôi gian dối vì lòng tôi quá đỗi
thương xót mình nai lưng tìm hạnh phúc
khi giây đời đã trói chặt hai tay
bây giờ con nước cũ
dẫn mùa mưa đi qua
bây giờ bờ đá xám
có hồn ai dật dờ
ta sống rất tình cờ
cớ sao buồn lúc chết
ai cũng thế mà thôi
kéo đời lên dốc đá
nhìn chưa rõ mặt mình
đã mơ về cõi khác.
yêu dấu nợ! biết vì răng anh dớ
chiều thầu đâu lá mặn /ướt/ hương: môi
búp ân, nghĩa chộ lầm than mạc máu
em nửa đời dìn dự hắn, ưng nơi.
yêu dấu nợ! trời nép mình lá sắn
chiều chi mô buồn thấu suốt bên tê
mưa do dỏ, ướt chùm hoa do dỏ
chân chưa đi; hồn tợ cửa sông, về.
yêu dấu nợ! ưa chi ngày nước lớn
nối đôi bờ, lụa dớ, trắng, tương tư
mơi nước rút, ôm lụa về may, cắt
áo thiên thu, chăn phủ, hẫng, đêm, hờ.
yêu dấu nợ! đời sau và, kiếp khác
ta sẽ làm hoa khế ngát sân sau
chân lỡ bước xin dẹ giùm chút hỉ
kẻo lưới sầu xao động vỡ, tan, đi.
lênh láng /chảy/ một đời sông An Cựu
biết bên mô: trong, đục nữa, bây chừ?
yêu dấu nợ! hồn ta lăng tẩm đó
phá, rời đi, tình vẫn dớ quay về.
Đêm về theo vết xe lăn
Tôi trăng viễn xứ hồn thanh niên vàng
Tìm tôi đèn thắp hai hàng
Lạc nhau cuối phố sương quàng cỏ cây
Ngỡ hồn ta xứ mưa bay
Tôi chiêng trống gọi mỗi ngày mỗi xa
Đêm về theo bánh xe qua
Nhớ em xa lộ nhớ nhà Hàng Xanh
Nhớ em kim chỉ khứu tình
Trưa ngoan lớp học chiều lành khóm tre
Nhớ mưa buồn khắp Thị Nghè
Nắng Trương Minh Giản trưa hè Tự Do
Nhớ nghĩa trang quê hương bạn bè
Nhớ pho tượng lính buồn se bụi đường
Đêm về theo vết xe lăn
Tôi trăng viễn xứ sầu em bến nào?
nếu,
con công
có đuôi, quạt ngũ sắc
múa, tặng bạn tình
giữa thiên nhiên,
trước khi nàng ì ạch
tìm về rừng xanh để…ngủ
nếu,
gà trống
có tiếng gáy,
cháy, rạn bình minh
như bữa ăn sáng linh đình
dọn giữa không trung
cho người bạn tình
trước khi nàng sẽ bù lu, bù loa…
“cục ta, cục tác…”
nếu,
hiền như con nai
cũng có chiếc gạc
bậc thang
chạc hai,
chạc ba
cho nguời bạn tình
(chí ít cũng cảm tuởng)
vói tới những đọt lá mùa xuân, cao nhất, trên cây
nếu,
lành như cu đất
cũng có được cho nó
khúc nhạc
(dù đơn điệu)
“cúc cu…”
ra mắt bạn tình
trước khi nàng tha rác làm ổ…
nếu,
bé chíu như hoàng anh
cũng còn có được cho riêng nó
tiếng hót nhiều giọng
hiến, tặng bạn tình
(dù cho nhiều khi nó hót tới xệ cánh,
lệch người
vẫn chẳng được nàng nào để ý)
…
thì,
tôi,
yêu dấu,
chẳng những không thể có được cho riêng mình:
đuôi, quạt ngũ sắc;
tiếng gáy (cháy, rạn bình minh;)
gạc, chạc hai, chạc ba
bậc thang (cho cảm tưởng có thể vói tới những đọt lá cao, non;)
khúc nhạc cúc cu (đơn điệu;)
hoặc tiếng hót nhiều giọng
(dẫu nhiều phen xệ cánh, lệch người!)
tôi biết,
tôi chỉ có nỗi muộn phiền…(ngũ sắc)
và,
thinh lặng…(bậc thang)
để hiến, phụng
tôi cũng biết,
đó lại là những điều
chẳng ai
(luôn cả yêu dấu,)
muốn nhận!?!
Trên đây là những bài thơ mà Du Tử Lê đã viết và được đánh giá rất cao. Đặc biệt đó không chỉ trong phạm vi của Việt Nam mà ở hải ngoại ông cũng được đánh giá rất cao và có những thành công nhất định. Để hiểu thêm về phong cách thơ của Du Tử Lê hãy cùng chúng tôi tìm hiểu thông qua các sáng tác dưới đây bạn nhé!
Xem thêm: Nhà thơ Du Tử Lê và tuyển tập thơ hay đặc sắc nhất phần 2
