Nguyễn Duy là một nhà thơ với nhiều sáng tác đặc sắc đã được đông đảo các bạn đọc đón nhận. Thông qua các bài thơ này bạn có thể hiểu thêm về phong cách sáng tác của nhà thơ. Đó chính là tình cảm dành cho người mẹ đáng kính, mảnh đất quê hương nơi mình sinh ra và lớn lên. Đó cũng chính là những cảm xúc của nhà thơ dành cho địa danh nơi mình đã có cơ hội đặt chân qua. Đó cũng chính là những nội dung có trong tập thơ Mẹ và Em 1987 mà chúng tôi muốn chia sẻ với bạn.
Nội Dung
Con cò bay lả bay la
bay từ châu thổ bay qua thuỷ triều
Con sò, con ốc, con nghêu
ngửa trên bãi biển như trêu con cò
Đò ai như ngẩn như ngơ
cò bay trắng cả một bờ đại dương
Mênh mông không một cánh buồm
toàn ghe gắn máy với xuồng đuôi tôm
Đáy giăng, lưới quét, sóng chồm
lấy ai làm bạn sớm hôm với cò
Xa khơi hơi nước phủ mờ
con trâu ở tít tận bờ tre xanh
Bắt con tép giữa bãi sình
cái chân đen đủi, cái mình trắng phau
Cũng là phiêu dạt theo nhau
về đây – chót mũi Cà Mau – gặp cò!
Mai rồi lại hát à ơ
con cò lặn lội bên bờ đại dương…
Hồi nhỏ sống với đồng
với sông rồi với biển
hồi chiến tranh ở rừng
vầng trăng thành tri kỷ
Trần trụi với thiên nhiên
hồn nhiên như cây cỏ
ngỡ không bao giờ quên
cái vầng trăng tình nghĩa
Từ hồi về thành phố
quen ánh điện cửa gương
vầng trăng đi qua ngõ
như người dưng qua đường
Thình lình đèn điện tắt
phòng buyn-đinh tối om
vội bật tung cửa sổ
đột ngột vầng trăng tròn
Ngửa mặt lên nhìn mặt
có cái gì rưng rưng
như là đồng là bể
như là sông là rừng
Trăng cứ tròn vành vạnh
kể chi người vô tình
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình
Tắc kè…
tắc kè…
tôi giật mình
nghe
trên cành me góc đường Công Lý cũ
cái âm thanh của rừng lạc về thành phố
con tắc kè
sao mày ở đây?
Sáng ra nhìn soi mói mỗi cành cây
chả thấy con tắc kè đâu cả
khi chùm đèn thuỷ ngân xanh lên trong vòm lá
tắc kè kêu như tiếng vọng về
Chợt hiện về, thăm thẳm núi non kia
dưới lá là hầm, là tăng, là võng
là cơn sốt rét rừng vàng bủng
là muỗi, vắt, bom, mìn, vực sâu, đèo trơn…
Những đoàn quân đi xuyên Trường Sơn
ngủ ôm súng suốt một thời tuổi trẻ
đêm trăn trở đố nhau:
bao giờ về thành phố?
con tắc kè nhanh nhảu nói: sắp về!
Sắp về!…
sắp về!…
người bạn tôi rung võng cười khoái trá
ấy là lúc những cánh rừng trút lá
mùa khô năm một nghìn chín trăm bảy tư
Ăn tết rừng xong
từ giã chú tắc kè
chúng tôi xuôi – ào ào cơn lũ đổ
các binh đoàn tràn vào thành phố
đang mùa thay lá những hàng me
Lá me vàng lăn tăn trải thảm phố hè
chồi xanh lăn tăn nơi đầu cành run rẩy
cơn gió thoảng chút hương rừng đâu đấy
hạt mưa đầu mùa trong suốt giữa lòng tay
Người bạn tôi không về tới nơi này
anh gục ngã bên kia cầu xa lộ
anh nằm lại trước cửa vào thành phố
giây phút cuối cùng chấm dứt cuộc chiến tranh
Đồng đội, bao người không “về tới” như anh
nằm lại Cầu Bông, Đồng Dù, và xa nữa…
tất cả họ, suốt một thời máu lửa
đều ước ao thật giản dị:
sắp về!
Qua hai mùa thay lá những hàng me
cái tết hoà bình thứ ba đã tới
chao ôi nhớ tết rừng không hương khói
đốt nhang lên
chợt hiện tiếng tắc kè
Tôi giật mình
nghe
có ai nói ở cành me:
sắp về!…
Ngủ đi bạn, ngủ đi anh
cánh tay mình ngả ra thành gối êm
ngủ đi bạn, ngủ đi em
ngủ ngon giấc ngủ gối lên tay mình
Hiếm hoi cái giấc yên lành
hành quân xa lại tiếp hành quân xa
bao anh lính trẻ đã già
chưa sang hết suối chưa qua hết rừng
Ngủ hầm, ngủ võng, ngủ bưng
gối đầu tay ngủ cầm chừng mỗi đêm
có người ngủ thế thành quen
đã nghe sợi tóc bạc trên tay mình
Trong hầm biên giới Tây Ninh
lặng yên mình ngắm lính mình ngủ yên
bụi đường trắng tóc thanh niên
má này thì lại áp lên tay này
Trái tim đập ở cổ tay
tim ta ru giấc ngủ đầy cho ta
cánh tay cặp khẩu AK
ngày là bệ súng đêm là gối êm
Ngủ đi anh, ngủ đi em
ngủ ngon giấc ngủ gối lên tay mình
Đề tranh Tết “Lý ngư vọng nguyệt”
Di chúc người xưa để lại đó thôi
con cá xoè đuôi như người xoè quạt
mặc kệ kiếp rong rêu bùn nước
cứ lững lờ ngắm một vầng trăng
Tết ở vùng quê lụt
Lụt trắng đồng mà không trắng lòng
bạn cùng tôi chung chén rượu nồng
be tết không đầy nhưng không nhạt
uống rồi nghe có bão bên trong…
Nhớ Trường Sơn giáp Tết
– Con vượn cuối đàn đang ngơ ngác đấy!…
nâng súng lên… chợt hạ súng bồn chồn
– Thôi bạn nhé… tết này thà suông vậy
bắn không đành con vượn đang bồng con!
Tết Nam nhớ Bắc
Nắng chang chang cũng thịt mỡ dưa hành
cũng có một mùa đông trong tủ lạnh
quạt máy xua khói nhang bay đỏng đảnh
thiếu cái gì mà tết cũng như chưa?…
Ở đây
đường phố bàn cờ
toà nhà cao tầng chia ngăn, chia ô
tủ thuốc bắc
Ở đây
tương tư dòng sông
tương tư cánh đồng
tương tư núi và tương tư bể
tương tư cả chú dế mèn nhỏ bé
ngọn cỏ may duyên nợ vu vơ
Đôi khi một mình ngồi thẫn thờ
nhớ thăm thẳm một cái gì vớ vẩn
như là mùi rơm ải chẳng hạn
Ở đây
những bức tường trắng toát vuông vắn
ngăn kéo tủ thuốc bắc vuông vắn
ấy là không gian nhà, vũ trụ nhà
may mà
thiên nhiên còn sót trong bụng ta
Đôi khi bâng khuâng cho mình hạnh phúc
nghe tiếng gà cục tác trong tóc
con hổ vằn hiện lên trên tường
và sau gáy đổ một dòng thác
Tuổi thơ tôi bát ngát cánh đồng
cỏ và lúa, và hoa hoang quả dại
vỏ ốc trắng những luống cày phơi ải
bờ ruộng bùn lấm tấm dấu chân cua
Tuổi thơ tôi trắng muốt cánh cò
con sáo mỏ vàng, con chào mào đỏ đít
con chim trả bắn mũi tên xanh biếc
con chích choè đánh thức buổi ban mai
Tuổi thơ tôi cứ ngỡ mất đi rổi
năm tháng trôi qua không bao giờ chảy lại
cái năm tháng mong manh mà vững chãi
con dấu đất đai tươi rói mãi đây này
Người ở rừng mang vết suối vết cây
người mạn bể có chút sóng chút gió
người thành thị mang nét đường nét phố
như tôi mang dấu ruộng dấu vườn
Con dấu chìm chạm trổ ở trong xương
thời thơ ấu không thể nào đánh đổi
trọn kiếp người ta chập chờn nguồn cội
có một miền quê trong đi đứng nói cười
Tuổi thơ nào cũng sẽ hiện ra thôi
dầu chúng ta cứ việc già nua tất
xin thương mến đến tận cùng chân thật
những miền quê gương mặt bạn bè
Thuở nhỏ tôi ra cống Na câu cá
níu váy bà đi chợ Bình Lâm
bắt chim sẻ ở vành tai tượng Phật
và đôi khi ăn trộm nhãn chùa Trần
Thuở nhỏ tôi lên chơi đền Cây Thị
chân đất đi đêm xem lễ đền Sòng
mùi huệ trắng quyện khói trầm thơm lắm
điệu hát văn lảo đảo bóng cô đồng
Tôi đâu biết bà tôi cơ cực thế
bà mò cua xúc tép ở đồng Quan
bà đi gánh chè xanh Ba Trại
Quán Cháo, Đồng Giao thập thững những đêm hàn
Tôi trong suốt giữa hai bờ hư – thực
giữa bà tôi và tiên phật, thánh thần
cái năm đói củ dong riềng luộc sượng
cứ nghe thơm mùi huệ trắng hương trầm
Bom Mỹ dội, nhà bà tôi bay mất
đền Sòng bay, bay tuốt cả chùa chiền
thánh với Phật rủ nhau đi đâu hết
bà tôi đi bán trứng ở ga Lèn
Tôi đi lính, lâu không về quê ngoại
dòng sông xưa vẫn bên lở bên bồi
khi tôi biết thương bà thì đã muộn
bà chỉ còn là một nấm cỏ thôi!
Ai qua Thanh Hoá về Quảng Xá
men rượu là hương vị của làng tôi
nhắc cầu Bố chắc nhiều người còn nhớ
đình nhà Lê rêu phủ đã bao đời
Nhà tôi đó, không cổng và không cửa
ai ghé qua cứ việc hút thuốc lào
cha tôi trổ rất nhiều cửa sổ
gió nồm nam thoải mái ra vào
Đường làng tôi tiếng xe thồ lọc xọc
chiếc xe thồ từng đẩy tới Điện Biên
ngược dòng sông Mạ lên Tây Bắc
ai xuôi về cũng sốt kinh niên
Những năm bom đạn như gieo mạ
lại chiếc xe thồ đi về Nam
cha tôi qua cầu Bùng cầu Ghép
tôi nhìn theo chớp lửa nhập nhoàng
Cỏ đã lấp ai còn thấy nữa
vết xe thồ vẹt đỉnh Trường Sơn
ai thấy nữa ông già đầu bạc xoá
đẩy xe thồ ngang dọc lũng Tà Cơn
Cha tôi đó, dân làng tôi vậy đó
xả hết mình khi nước gặp tai ương
rồi thanh thản trở về với ruộng
sống lặng yên như cây cỏ trong vườn
Cha tôi đó, suốt đời thồ nặng
trĩu cả hai vai việc nước – việc nhà
bom rồi bão, mấy lần nhà sập
lụi cụi tuổi già, con cháu đã đi xa
Ngày họp mặt, cha già như trẻ lại
bếp rượu đặt giữa nhà, bè bạn vây quanh
con đường chiến tranh còn ngoằn ngoèo trong ruột
càng thêm say hương rượu nếp thanh bình
Bần thần hương huệ thơm đêm
khói nhang vẽ nẻo đường lên niết bàn
chân nhang lấm láp tro tàn
xăm xăm bóng mẹ trần gian thuở nào
Mẹ ta không có yếm đào
nón mê thay nón quai thao đội đầu
rối ren tay bí tay bầu
váy nhuộm bùn áo nhuộm nâu bốn mùa
Cái cò… sung chát đào chua…
câu ca mẹ hát gió đưa về trời
ta đi trọn kiếp con người
cũng không đi hết mấy lời mẹ ru
Bao giờ cho tới mùa thu
trái hồng trái bưởi đánh đu giữa rằm
bao giờ cho tới tháng năm
mẹ ra trải chiếu ta nằm đếm sao
Ngân hà chảy ngược lên cao
quạt mo vỗ khúc nghêu ngao thằng Bờm…
bờ ao đom đóm chập chờn
trong leo lẻo những vui buồn xa xôi
Mẹ ru cái lẽ ở đời
sữa nuôi phần xác hát nuôi phần hồn
bà ru mẹ… mẹ ru con
liệu mai sau các con còn nhớ chăng
Nhìn về quê mẹ xa xăm
lòng ta – chỗ ướt mẹ nằm đêm xưa
ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa
miệng nhai cơm búng lưỡi lừa cá xương…
Em thanh xuân như ngày xưa của anh
duới sân trường có một viên sỏi xanh rất nhỏ
anh cất dấu tuổi trẻ mình ở đó
Có khi nào em xới cỏ vườn trường
mảnh ốc xà cừ lóng lánh ánh lửa
anh cất dấu tuổi trẻ mình ở đó
Em còn đi ngang dòng nông giang
hòn đá tảng kê làm bậc rửa chân
anh cất dấu tuổi trẻ mình ở đó
Cái hố tránh bom anh đào trước nhà Dòng
ẩn nấp cùng anh có một người bạn nữa
anh cất dấu tuổi trẻ mình ở đó
… Tuổi trẻ anh áo nâu, chân đất
bữa cháo, bữa khoai, đi cày và đi học
bụng cồn cào con chữ chạy xiêu xiêu
Đâu rồi… lũ bạn trai trời đánh thánh vật
ông Dậu lao công quang quác la
nhất quỉ nhì ma, thứ ba học trò!…
Đâu rồi… lớp học đêm le lói đèn dầu
tiếng phản lực xẹt ngang bài thơ cổ
những câu thơ đầu tiên lặng lẽ gửi loài người
Đâu rồi… phút chia li không ai tiễn đưa
trường sơ tán vào Đông Văn, Đông Phú
lũ anh đi mỗi đứa một chiến trường
Đâu rồi… đứa xanh cỏ, đứa đỏ ngực
đứa thành lãnh đạo, đứa về làm thuê
còn anh nghễnh ngãng làm nghề mộng du
Chiến tranh đi qua – thời trai anh đi qua
những ngả đường đạn bom mịt mù thăm thẳm lắm
về lại trường xưa tìm lại chút ngày xưa
Sẽ còn mãi những gì không thể mất
em vô tư đâu có thấy anh nhìn
kỷ niệm anh chìm lấp dưới chân em
Em có bắt được thì cho anh xin
anh ngắm lại chứ không sao lấy lại
mảnh vụn thời gian chắp nối đời người
Thế nào em cũng lặp lại anh thôi
phán xử buồn vui từng mẩu quá khứ
em thanh xuân như ngày xưa của anh ơi…
con ơi mẹ dặn câu này
sông sâu chớ lội đò đầy chớ đi…
Người dưng người ở đâu về
đi cùng ta một chuyến đi xuồng đầy
Hớ hênh nghiêng chút bên này
sông sâu chới với bàn tay chia lìa
hớ hênh nghiêng chút bên kia
giọt đau thương sẽ đầm đìa mắt ai
Biết rồi, vai cứ kề vai
kệ cho mấp mé cả hai mạn xuồng…
Bưởi nhà ai nở sau vườn
gió bâng quơ thả làn hương giữa trời
cu cườm thong thả bay đôi
về đâu hỡi lục bình trôi lững lờ
Lau già râu tóc lơ phơ
khói sương biêng biếc mấy bờ sông xa
chiều xanh như nỗi nhớ nhà
mây bàng bạc sóng bao la bốn bề
Không vì thương một miền quê
tự dưng người ở đâu về lênh đênh
người đang ước ngọt mơ lành
sầu riêng đang chín trên cành phải không
Cũ xưa đến vậy là cùng
sao sông nước cứ trẻ trung thế này
ai xui người trở về đây
mẹ răn vẫn nhớ, xuồng đầy vẫn đi…
Sông Thao thêm một lần tôi tắm
thêm một lần tôi đến để rồi đi
gió cứ thổi trống không ngoài bãi vắng
tôi nhìn em để không nói năng gì
Tôi gửi lại đây cái buồn vô cớ
để mang về cái nhớ bâng quơ
xin chớ hỏi tại làm sao như vậy
tôi vốn không rành mạch bao giờ
Em đưa tiễn bước chân gìn giữ lắm
hạt mưa dùng dằng ngọn cỏ ven đê
yêu mến ạ xin đừng buồn em nhé
giòng nước trôi đi, giọt nước lại rơi về…
Trên đây là các bài thơ của Nguyễn Duy đã viết và được xuất bản trong tập Mẹ và Em. Với tập thơ này bạn có thể cảm nhận được một tình yêu thương vô cùng tha thiết và nồng nàn. Phải bao nhiêu tình yêu mới có thể viết nên được những vần thơ hay đặc sắc xúc động lòng người đến vậy. Đừng quên đón đọc những bài viết tiếp theo của chúng tôi để cùng tìm hiểu các bài thơ hay nhất bạn nhé!
Xem thêm: Nhà thơ Nguyễn Duy và tập thơ Mẹ và Em (1987) phần cuối
