Thái Bá Tân được đánh giá là một nhà thơ và đồng thời là một nhà dịch giả. Ông cũng đã dành nhiều thời gian để dịch các tác phẩm của Eduardas Mieželaitis. Eduardas Mieželaitis là một nhà thơ được biết đến với một số tác phẩm nổi tiếng như Trái tim, Con người…. Tuy nhiên xung quanh nhà thơ này đang nhận nhiều luồng ý kiến trái chiều. Hãy cùng tham khảo các bài thơ dịch của Thái Bá Tân về nhà thơ này bạn nhé!
Nội Dung
Em còn nhớ ngôi nhà thờ năm nọ,
Em đi ngang, xinh đẹp giống thiên thần,
Và bấy giờ, đang trẻ, giữ mùa xuân,
Anh đã quì bên chân em lúc đó.
Em mỉm cười, nhìn e lệ, thơ ngây –
Chắc nữ thánh Anna nhìn cũng vậy –
Làm bàng hoàng, anh không uống mà say,
Và trái tim đầy khát khao nồng cháy.
Từng có người dùng ngôn ngữ thơ ca
Ca ngợi nàng Bêatris, Laura…
Thơ của họ đến bây giờ vẫn sống.
Em, nữ thánh Anna, nữ thần xanh,
Luôn hiện về trong say đắm mắt anh,
Luôn xinh đẹp, luôn làm anh xúc động.
Trong giấc mơ em lại đến cùng anh,
Và lần nữa, cho em anh hái tặng
Những bông hoa nhiều màu cùng bướm trắng
Như an nhàn cơn gió giữa đồng xanh.
Anh hạnh phúc trong giấc mơ êm ái,
Như Russô, anh chỉ thấy hài lòng,
Thấy cuộc đời toàn may mắn, thành công,
Cả những cái ban ngày là thất bại.
Và trăng tròn treo trên cây rất cao
Thói ích kỷ vụt biến đi lúc nào…
Anh và em như một đôi mười bảy,
Như trong tranh, tay cầm tay, nên thơ,
Ta nhìn nhau cho đến lúc bất ngờ
Một ngày mới chán, buồn lôi anh dậy.
Anh không cần các nhận xét ngành y,
Rằng máu anh đang thế này, thế nọ.
Hỡi thiên thần của anh, anh biết rõ
Rằng trong anh tim và thận đau gì;
Rằng thần chết đã từ lâu kiên nhẫn
Như bà già khóc mướn mặc đồ đen,
Chờ bắt anh, nhưng anh chẳng yếu hèn,
Anh diễu cợt cái trò chơi của hắn.
Nhưng còn em, em thì sao? Thờ ơ
Ðể mặc anh cho thần chết hàng giờ
Tra tấn anh bằng cái đau như vậy?
Theo ngành y, anh sẽ bỏ đời này
Như lẽ thường của sống chết xưa nay…
Hay còn bởi một lý do nào đấy?
Giây phút tan như trên trời mây tan.
Thời gian tan vào không gian như tuyết.
Tưởng mới sống mà than ôi sắp chết,
Vừa bình minh, ngày đã ngả về tàn.
Ðêm trời lạnh, ta càng yêu ngày ấm:
Trong giấc mơ em lại đến nhiều lần
Và tâm hồn càng khao khát mùa xuân
Khi xung quanh là mùa thu tuyết ẩm.
Em – trước anh như màn ảnh bị nhoà
Như thiên thần, như nữ thánh Anna…
Ðêm trời lạnh giúp ta yêu ngày nắng.
Và mùa đông, nếu màn ảnh không mờ,
Thì hình em ngày xuân đẹp trong mơ
Ðã chẳng tan trong tuyết rơi im lặng…
Khi giá băng, như dây xích mùa đông,
Trói ý nghĩ của người nào, người ấy
Sẽ hèn nhát, máu như ngừng không chảy,
Sẽ thấy buồn trên mâm tiệc Platông.
Khi giá băng trói chặt cánh tâm hồn
Như trói cánh con chim non bé nhỏ,
Thì tâm hồn đầy buồn đau, và nó
Sẽ tự mình cô độc, tự vùi chôn.
Khi giá băng làm tim lạnh, thờ ơ,
Anh trở nên ích kỷ, chẳng bao giờ
Biết hàng xóm đang làm gì phải trái.
Nghĩa là đời, rất có thể, chua cay
Ðã làm anh giá lạnh, chết… Lúc này
Chỉ tình yêu có thể làm sống lại
Balát này được viết lâu, từ lâu,
Khi hiệp sĩ còn viết thơ bằng máu…
Một hiệp sĩ được người yêu (hoàng hậu)
Sai đánh nhau cùng rồng lửa chín đầu.
Hiệp sĩ nghe, liền xuất phát, và rồi
Gặp đối thủ trong rừng – rồng phun lửa
Đã phun lửa vào chàng, chàng không sợ,
Chỉ tim chàng hơi đập mạnh mà thôi.
Rồi chàng thắng, vội về trình người yêu,
Quần áo rách và toàn thân đầy máu,
Nhưng chàng thấy cô người yêu (hoàng hậu)
Đang trong tay một quan khác trong triều.
Hắn là tên ưa nịnh hót, bất tài,
Thế mà được hoan nghênh, khen ngợi.
Còn hiệp sĩ thì không ai nhìn tới,
Chỉ anh hề thân mật vỗ vào vai.
Rồi hiệp sĩ bị người yêu (hoàng hậu)
Cho quân hầu lôi ra khỏi hoàng cung,
Và phần kết bài thơ này bi hùng
Chàng lại viết bằng gươm và máu…
Các tích tắc thời gian bên cửa sổ
Đang chết, tan như hạt tuyết trên cành
Như mảnh vỡ tiếng chuông rung trong gió –
Tự nơi nào em đang đến cùng anh
Em hãy đến như bài ca chân thật
Đến từ tranh, từ chuyện cổ ngày nào
Và lập tức tiếng chuông rung sẽ tắt
Tuyết dần dần thành khói, bốc lên cao
Em hãy đến, đến như em đang có
Như tháp chuông luôn đứng đấy hiền lành
Các giây phút tan bên lề cửa sổ
Nhưng cuối cùng vẫn ở lại cùng anh
Tôi đứng hai chân trên quả cầu trái đất
Và giữ quả cầu mặt trời trên đôi tay
Tôi đứng thế, giữa hai quả cầu này
Quả cầu mặt trời và trái đất
Tài nguyên trong óc tôi
Lớp lớp trong óc tôi
Từng vỉa lớn nằm sâu như vỉa quặng
Tôi đào lên như đào than
Tôi luyện lên như luyện sắt
Thành những con tàu cày tung mặt đại dương
Thành những đoàn tàu ngược xuôi trên mặt đất
Thành máy bay bay tiếp những cánh chim
Thành tên lửa nhanh hơn tia chớp
Tất, tất cả tôi lấy từ đầu tôi
Cũng tròn như quả cầu trái đất
Đầu tôi là quả cầu mặt trời
Toả ánh sáng và niềm vui mãi mãi
Làm trái đất có người
Làm muôn loài sống lại
Trái đất sẽ thế nào khi thiếu tôi?
Một hình cầu dập cong, nhăn nheo
Không sự sống
Chẳng khác gì mặt trăng
Xấu xí
Suốt đời giá băng
Lạc giữa một khoảng không
không chiều dài, không chiều rộng
Trái đất sinh ra tôi trong giờ đau buồn
Và trong giờ đau buồn kia, trái đất
Đã làm nên quả cầu của đầu tôi
Giống quả cầu trái đất và mặt trời
Trái đất đã hàng phục tôi
Và được tôi làm thêm đẹp đẽ
Trái đất sinh ra tôi
Nhưng chính tôi tái sinh
Làm trái đất tốt hơn, mới hơn
Như chưa bao giờ được thế
Tôi đứng hai chân trên quả cầu trái đất
Và giữ quả cầu mặt trời trên đôi tay
Giữa hai quả cầu này
Mặt trời xuống cùng trái đất
Trái đất vươn lên với mặt trời
Và quay quanh tôi
Như một vành đu tiên nhiều màu sặc sỡ
Là tất cả những gì hai tay tôi làm nên – tất cả!
Các thành phố quay quanh tôi
Những ngôi nhà cao
Những quảng trường lát đá
Những chiếc cầu đầy người, xe – tất cả
Không ngừng quay quanh tôi
Tàu thuỷ và máy bay quay quanh tôi
Tuốc-bin và mặt trời quay quanh tôi…
Tôi đứng thế
Người cuồn cuộn các bắp cơ
Thông minh, cao to, đẹp đẽ
Từ mặt đất vươn cao tận mặt trời
Và tôi tung ra khắp nơi
Xuống trái đất – Bắc, Nam
Tây, Đông – bốn phía
Những nụ cười của mặt trời.
Tôi – con người
Tôi – con người cộng sản.
Ngoài cửa sổ là gió bay, tuyết bay
Cây dương uốn cong mình như muốn gãy
Và nhiều lần dang đôi-cánh-cành-cây
Như bất chợt muốn bay đi đâu đấy…
Tôi thì sao? Tôi cố xua cô đơn
Khỏi bốn bức tường con đang khép chặt
Trước giờ đi, tôi thấy mình không hơn
Người Mô-hi-can cuối cùng trên trái đất
Tôi không có đàn thơ
Nhưng con chim bé nhỏ
Giữa bình minh đang hót ngợi ca đời
Đã làm thành sợi dây
Niềm vui và đau khổ
Nối giữa trái đất và mặt trời
Bị kéo căng đến rung lên ngây ngất
Đây là sợi dây vĩnh cửu, hàng ngày
Rung trăm điệu khác nhau ,đưa trái đất
Lên với mặt trời trên hai cánh chim bay
Và tôi tin, rằng con chim buổi sáng
Sẽ còn bay rất xa, rất xa
Nếu chiếc cốc của bầu trời nghiêng, rạn
Những sợi mưa dài hát qua kẽ tay ta
Tôi không có đàn thơ
Nhưng trong rừng đã có
Sợi dây đàn của cây thông
Xanh, cao, đồ sộ
Và giữa đất và trời
Dây đung đưa, rung nhẹ
Vào đất, dây bám rễ
Vươn cao lên trời xanh
Và hôm nay, tôi sung sướng biết mình
Thừa kế dây đàn cây thông đồ sộ
Khi gió đánh vào chất đồng của nó
Những nốt buồn nối tiếp bay ra
Như có ai trong rừng đang ngân nga
Chơi bản nhạc Rừng của Ciurlionis*
Tôi thấy cánh đồng
Đã đến giờ mong đợi
Lúa trĩu bông, qua những sợi dây vàng
Đang rung khẽ, trầm tư trong sương sớm
Theo những con đường xóm nhỏ dọc và ngang
Tôi không có đàn thơ
Nhưng được ban hạnh phúc
Đứng giữa cánh đồng
sương đang mới, long lanh
Để viết bài ca về bánh mì khó nhọc
Tay mân mê những dây lúa hiền lành
Tôi không có đàn thơ
Nhưng lò cao nhà máy
Là sợi dây bằng đá, lúc nào
Cũng rung lên rộn ràng,
lửa cháy
Và cái nóng thiêu người theo đó bốc lên cao
Và ở đấy, con chim bồ câu trắng
Nối lò cao,
bằng chính bản thân mình
Với khoảng không mênh mông và im lặng
Thành dây đàn lên tit tận trời xanh
Tôi vung tay
Đánh lên sợi dây nhà máy
Lên dây đàn bằng đá, sắt –
trong tôi
Hợp làm một thành bài ca cuộn chảy
Là tiếng lò cao, ruộng lúa, núi đồi…
Tôi không có đàn thơ
Nhưng dây đàn kỳ diệu
Của những cánh tay bè bạn chân thành
Chìa cho tôi, đang ngân vang giữa phố
Giữa cánh đồng, giữa dòng sông trong xanh
Cây thông và bông lúa
Lò cao và đôi tay
Con chim líu lo trên cây…
Tất cả hoà trong tôi
Thành bài ca của niềm vui, hạnh phúc
Và bây giờ là lúc
Tôi có đàn thơ!
Tôi giơ cao hai cánh tay
Nặng, to
như hai cành cây
Hai cánh tay tự do, lao động
Cái cần nhất cho tay tôi
Là tự do được sống
Được cấy, được cày
Được gieo, được gặt
Được nâng một vụn bánh mỳ trong lòng tay
Vụn bánh mà nhân dân tôi
Trong tự do
Làm nên bằng mồ hôi và nước mắt
Cứ để chim đến đậu trong tay tôi
Che nắng gắt, tuyết băng, mưa gió
Tôi sẽ ôm mặt trời rực đỏ
Cứ để chim bay và ca trong lòng tay
Ôi đôi tay của tôi
Như hai hạt cát trên sa mạc
Như hai giọt nước giữa dòng sông
Như hai tia nắng giữa bình minh ửng hồng
Đôi tay tôi, làm nên tất cả
Không có cỏ đồng nào tôi không cắt
Không có hàng cảng nào tôi không khuân
Không có nhà máy nào nơi bao lần
Sắt, đồng, gang –
tôi không rèn, không gọt
Hai bàn tay to, nặng của tôi
Có thể làm rất nhiều việc tốt
Để ngọn cờ trong trận đánh được giương cao
Để người lính bị thương được đua khỏi chiến hào
Và tưới hoa
Và nhào bánh
Và thả chim ra khỏi lồng
Và đổ nhựa cho con đường lấp lánh
Và đã xây là xây chắc, bền lâu
Và đã bắn là phải trúng từ viên đầu…
Tôi cần đôi tay
để xoa mớ tóc xờm
cho cậu bé
Đang thiếu bàn tay người mẹ
Và nước mắt trên má đang lăn
Để lau, đôi tay cũng rất cần
Tôi cần đôi tay
Để chặn những bàn tay xâm lược
Đang giơ trên bầu trời
Tổ quốc
Và tôi cũng cần có đôi tay
Khoẻ mạnh, dạn dày
Để bạn chìa cho tôi
Tôi nắm chặt.
Em – ngọn lửa bốc lên từ hồ xanh,
Em khao khát muốn được thiêu anh cháy,
Nhưng gió thổi, gió mùa đông lúc ấy
Đã vô tình làm em tắt; và anh
Anh chỉ giữ những gì em để lại:
ít hoàng hôn, ít sóng biển trời chiều,
Bím tóc vàng và ánh mắt thân yêu…
Anh – hòn đá quên trên bờ hoang dại.
Em đã đi vào sóng biển êm đềm…
Bó hoa này anh hái tặng cho em,
Anh nhìn kỹ thấy hiện lên trong đó
ít hoàng hôn và ít sợi tóc vàng
Mà lên bờ cơn sóng biển đã mang
Cho anh căng làm dây đàn đau khổ.
Tôi sống
Như giọt nước giữa đời này
Và tất nhiên có ngày
Tôi sẽ phải bay theo gió
Bay đây đó
Giữa mây đen trên trời
Và có ngày tôi để rơi
Trái tim xuống đất
Nhưng tôi
Tôi có quyền này của tôi
Là được chao, được rung theo sóng
Được hoà vào biển rộng
Và lần nữa
Tôi bay vào bão dông
Về phía trước, không sờn lòng
Rồi lại rơi lên núi đá
Tôi đã sẵn sàng
Lao vào trận đánh
Với núi cao,
gió, mây,
sấm rền
Với cái chết, cái đau và bất hạnh
Chỉ là kiến
Ồ không!
Tháo bỏ xiềng gông
Tôi là con người
Không cao to, nhưng vĩ đại
Thật khó khăn
Làm giọt nước thật khó khăn, gian khổ
Tôi bào mòn các bờ
Va vào đá, tôi tự mình xé nhỏ
Bằng mỗi hơi thở
Bằng mỗi tế bào, tôi nhớ
Rằng tôi đang làm việc của tôi
Nghĩa là đang làm người!
Và cũng bằng cách đó
Tôi sống và vinh quang trên đời
Dù một ngày kia, gió
Mang tôi đi khắp nơi…
Hoàng hôn dăng lên hàng cây liễu xanh
Chiếc áo khoác màu phớt hồng rất mỏng.
Em hãy nhận chùm thơ này của anh,
Nơi gửi gắm buồn vui và hy vọng.
Lúc lên đường, anh chỉ mang đi theo
Chiếc túi rách em vẫn cười châm biếm,
Từ bó thơ anh đang có rất nhiều,
Anh không mang một bông nào kỷ niệm.
Anh không mang cả chiếc áo hoàng hôn
Để che tạm tấm thân anh… Có thể,
Rất có thể từ ước mơ đang còn
Anh dệt được vài câu thơ đẹp đẽ.
Vâng, chỉ thế, anh hài lòng. Không sao,
Thậm chí thiếu cả những dòng thơ ấy,
Mặc con chó của em, giống hôm nào
Liếm dòng mực trên tay anh đang chảy.
Cả buồn vui và hy vọng đời anh,
Anh trao cả cho em (trừ một mẩu
Cho con chó)… Kia, từ hàng liễu xanh
Chiếc áo đỏ hoàng hôn đang rỉ máu…
Các bài thơ dịch của Thái Bá Tân về thơ Eduardas Mieželaitis được đánh giá khá cao. Thông qua các bài thơ này ta càng cảm nhận sâu sắc hơn về khả năng sử dụng ngôn ngữ của Thái Bá Tân. Để rồi thông qua đó ta có thể cảm nhận được một cách sâu sắc hơn về phong cách cũng như những chủ đề sáng tác của nhà thơ này. Đừng quên đón đọc những bài viết tiếp theo của chúng tôi để cùng cập nhật những bài thơ hay nhất bạn nhé!
Xem thêm: Nhà thơ Thái Bá Tân và tuyển tập thơ dịch Eduardas Mieželaitis phần cuối
