Tập thơ Những dòng sông được nhà thơ Bế Kiến Quốc sáng tác năm 1969, gồm 25 bài thơ. Từng câu từng chữ trong tập thơ Những dòng sông (1969) của nhà thơ Bế Kiến Quốc được trau dồi từng câu, từng chữ. Nhà thơ Bế Kiến Quốc ra đi, để lại cho đời, cho mỗi con người những áng thơ ca vô cùng lắng đọng cảm xúc.
Nội Dung
Bài thơ này Cha viết trước cho Con
Khi đất nước đã không còn bóng giặc
Trong đời Mẹ, đời Cha từ nay Con có mặt
Mỗi việc làm đều nhắm trước vì Con
Dành cho Con một sông núi vẹn tròn
Chỉ vì điều ấy thôi-biết bao người ngã xuống
Cả thế hệ Mẹ Cha xông vào trong lửa đạn
Hết lớp này, lớp khác lại ra đi…
Những năm tháng mai sau rồi Con sẽ nghĩ gì
Thời đánh Mỹ thời Con chưa có mặt
Ngỡ suốt đời Mẹ Cha chỉ dành cho mục đích:
Quét sạch được bóng thù: không để tới đời Con
Ngỡ chỉ lấy chiến công gắn vào núi vào sông
Mà gửi lại mai sau làm món quà dâng tặng,
Ngỡ đến lúc mái tóc mình điểm trắng
Chỉ đuổi hết giặc rồi, nhiệm vụ đã là xong…
Nhưng vui sao! Ngay lúc tuổi đang xuân
Cả đất nước đã hợp về trọn vẹn.
Lại được làm tặng Con những công trình vĩnh viễn
Khai mỏ dầu cho Con, làm thuỷ điện vì Con…
Được trồng thêm những hàng cây xanh non
Trên lối Con sẽ qua; được xây thêm trường mới
Cho Con học: được gieo mùa hoa trái
Cho ngọt ngào đậu lại ở đời Con…
Cha đang xuân và tuổi Mẹ đang son
Tuổi khao khát dựng xây và thực hiện
Thay một niềm ước mơ thay một lời hứa hẹn
Bài thơ này Cha viết trước cho Con…
12-1977
Có rất nhiều mặt trời trong rất nhiều quả trứng
Bình minh reo lên bằng đủ mọi tiếng Gà
Bản hợp xướng mở đầu ngày lao động
Từ Ba Vì vang đi rất xa
Những quả trứng từ Trung Tâm giống Gà
Sẽ đi xa thành những con Gà giống
Hồng bao la ngày mới tới cùng ta
Mặt trời đẹp như một người lao động
Những công nhân nuôi Gà không bao giờ dậy muộn
Lòng họ yêu mặt trời khác với chúng ta yêu
Khi bàn tay giơ cao soi quả trứng
Thời gian đọng một vầng hồng ấm nóng
Những quả trứng đi xa thành những con Gà giống
Và mặt trời nhân thêm lên bao nhiêu
Trong buổi mai buổi trưa và buổi chiều…
Qua Hiền Lương hãy đi chầm chậm lại
Vài phút đã sang cầu, Bến Hải rộng gì đâu
Hai mươi năm trọn rồi, nhớ thương bờ bên ấy
Cho hôm nay vài phút đã sang cầu
Vài phút đã sang cầu… Hai mươi năm chiến đấu
Biết ơn người mở lối mới Trường Sơn
Hai mươi năm ta đi bằng lối ấy
Vào miền Nam gặp miền Nam yêu thương
Hai mươi năm thay chiếc cầu Hiền Lương
Những con đường Trường Sơn luôn nối liền quê hương
Hỡi lau trắng phất phơ bờ Bến Hải
Muôn đời sau điều ấy chớ nên quên
Chớ nên quên, này ai sau qua cầu,
Những năm-tháng-Trường Sơn cuộc đời cao đẹp lắm
Quân thù muốn cắt chia–nghĩa tình ta càng thắm
Đạn bom rơi không cần được con đường
Qua Hiền Lương mặt dõi về Trường Sơn
Nhớ tầm vông, đoàn xe, nhớ nụ cười đồng đội
Lòng bâng khuâng, bỗng nhiên mình thầm hỏi:
Biết giờ này phía ấy nắng hay mưa?…
Sài Gòn, 17-12-1975
Tặng Thế Mạc và vùng trung du Hà Tây
Đi trên những đồi hoang
Trung du nắng gắt.
Đất ở dưới chân, nhưng đi tìm đất.
Đôi mắt em hỏi xa, bàn tay em hỏi sâu:
Đất ở đâu? Đất trồng trọt ở đâu?
Chùm đồi khô cằn kia có thể còn xanh lại?
Mơ ước nào đẹp như mơ ước ấy, mơ ước người khai hoang!
Búp non ra, nụ xinh như trẻ nhỏ,
Đây thành nông trường cỏ, kia thành nông trường dâu
Đồi hoang sẽ gọi nhau
Đồi hoang sẽ nối nhau, thành chuỗi hạt cườm xinh, thành uốn lượn
Vây quanh nõn nà gợn sóng,
Đất sống lại, đất ẩm tơi, đất không còn kiệt nóng
Trong bóng râm hiền hậu của đồi cây.
Nghe nói trung du này có loài chim Sơn Ca
Cái loài chim vút ngược thẳng lên, đứng giữa trời mà hót
Tiếng hót dài, xanh long lanh, như chùm ánh sáng rót ra từ ruộng đất…
Nghe nói trung du đã đem những gì tươi tắn nhất, mát lành nhất của mình
Làm nên chim Sơn Ca,
Tiếng hót kia là tâm hồn của đất
Em đi trên những đồi hoang khô cằn nắng gắt
Đi tìm chim Sơn Ca.
Bàn tay em hỏi sâu, đôi mắt em hỏi xa
Một tuần qua, hai tuần qua, vượt sáu quả đồi, vượt bảy quả đồi,
Bóng râm của em dài rồi tròn lại
Một bóng râm đi mãi, vượt tám quả đồi, vượt chín quả đồi…
Đất trồng trọt ở đâu? Chim Sơn Ca ở đâu? Em hỏi…
Và bỗng nhiên, vang lên lánh lỏi tiếng chim
Rung chùm hy vọng trên vùng đồi lặng im
Hy vọng thức dậy rồi, khi con người đến thức.
Em cố nén nỗi bồi hồi trong ngực, nghiêng nghiêng lắng nghe
Môi khát khô, nở trên môi bông hoa trắng mùa hè…
Em nghe, nghe tiếng gọi của đất.
Mỗi người trong đời thường đón nghe điều mình tha thiết nhất:
Người trồng lúa nghe tiếng thóc nẩy mầm,
Người dệt vài nghe tiếng thoi đều nhịp,
Người công nhân lò cao nghe tiếng sôi của thép…
Còn em, người khai hoang, em nghe tiếng đất đai
Đất trồng trọt ở đâu, nơi đó sẽ cày
Nơi đó sẽ trở thành đồi cây
Nơi đó đất phải làm ra sản vật.
Chùm hạt cườm xinh, em không muốn mất.
Tổ quốc đang cần xanh lại những trung du.
Tiếng chim Sơn Ca, phải, tiếng chim Sơn Ca là một sự đền bù.
Người tìm đất mà, đất trơ lòng sao nữa!
Thức dậy đi, đón niềm vui nảy nở
Thức dậy đi, mở lòng ra với những đường cây
Thức dậy đi!
Em gọi quả đồi kia, em gọi quả đồi này…
Tiếng chim Sơn Ca ngọt ngào như trái cây, óng vàng như ổ kén…
Đất đã thức dậy và hót lên
Ấy là nông trường dâu.
Đất đã thức dậy và hót lên
Ấy là nông trường cỏ.
Đất đã thức dậy và hót lên…
Tưởng như tiếng hót này Sơn Ca đã quên, nay bỗng nhiên nhớ lại.
Niềm vui nào lớn hơn niềm vui ấy, niềm vui người khai hoang!
Vùng trung du thành một chuỗi cườm
Óng ánh những nông trường
Chim Sơn Ca
Chim Sơn Ca là em. Và đất sẽ xanh lên…
Quảng Bá, 4-1973
Vẫn sông Đà như dòng sông ngày xưa?
Bao con nước trôi qua… bao phù sa đã lắng…
Dòng sông cũ ra đi theo cánh buồm xanh thẳm
Dòng sông mới lại về, nhưng mấy ai nhận ra?
Dường như bao ngàn năm vẫn chỉ một sông Đà
Vẫn cây gỗ làm con thuyền độc mộc
Vẫn nỗi lo nặng lòng khi qua ghềnh vượt thác
Một thời dài hoài phí nước trôi xuôi…
Những máy khoan rải rác trên sườn đồi
Thoáng trông tưởng những cây mùa rụng lá;
Những con đường uốn quanh co nét đỏ
Thoáng nhìn qua ngờ nếp núi từ xưa;
Máy móc nằm như lẫn giữa hoang vu,
Xa xa vọng tiếng mìn đang phá đá,
Mái tôn xưởng bê-tông ánh lên vài nét lạ…
Tất cả như làm ngơ chưa động tới sông Đà
Và sông Đà (vẫn dòng sông ngày xưa?)
Đang thầm lặng đang bồi hồi đón đợi
Một thay đổi lớn lao đằng sau từng biến đổi
Nếu vô tình, chưa dễ mà nhận ra!
Tôi bâng khuâng nhìn mãi cánh buồm xa
Dòng sông cũ ra đi, ra đi và đến biển
Nước sẽ mưa về nguồn, nước sẽ làm thuỷ điện
Trên dòng sông ngày xưa, ánh sáng sẽ xuôi dòng.
Và bàn tay–chào đón một dòng sông!…
1-7-1976
Trước giờ biểu diễn
Lắng đi bao âm thanh
Của một ngày làm việc
Tâm hồn ta cũng đang là dàn nhạc
Lên dây đàn, chờ trước cánh màn nhung…
Bàn tay em xinh xắn đặt trong lòng
Ba năm vắng, ít về Hà Nội
Theo những tuyến đường băng rừng vượt suối
Qua ngàn đêm đèn dù đỏ bom rung
Vẫn là dáng tay êm ả đặt trong lòng
Tháo kíp nổ cũng bàn tay ấy nhỉ?
Nhạc sắp dạo. Cánh màn nhung động khẽ.
Đã tắt đèn.
Mắt em lặng ngời lên…
Âm nhạc
Đưa ta vào sâu thẳm giữa hồn ta
Mở một bầu trời bao la bao la…
Nắng trong veo, lá reo, lòng vụt hót
Hương mật Ong thơm lên thánh thót
Tràn ngập không gian ánh sáng bảy mầu…
Anh nhìn vào đôi mắt em nâu
Trong đăm đắm, luống gió màu nhẹ xoáy…
Những ngày đã qua, nhạc về thức dậy
Buổi trưa nào, rừng Trường Sơn, em ơi,
Sau trận bom, đường đã vá liền rồi
Gốc săng lẻ hăng những dòng nhựa đắng
Con suối nhỏ long lanh mình nắng
Bàn tay thơm giật áo bóng cây râm…
Những mảnh xanh, lam, vàng, lốm đốm da cam
Hoà đắm đuối trong từng đoạn nhạc…
Kèn T’rom-pet dẫn lòng đi đánh giặc
Những chùm âm hùng tráng bước quân hành
Hãy dồn nhanh, dồn nhanh nữa, dồn nhanh!
Còn tên giặc, ta phải còn quét sạch!
Nhân dân lớn, Nhân dân là Đất
Dẫu ngàn tấn bom, dòng sông không đứt mạch
Hoa cứ thơm mùa lúa cứ ươm vàng
Nghiêng trên lòng, trời biếc cứ du dương
Những ý nghĩ về ngày mai chiến thắng.
Em đổi dáng ngồi, em mắt lấp lánh
Tay em tìm nắm lấy tay anh.
Đời dẫu gian lao, tay nắm đã chân thành
Giai điệu khoẻ chuyển thành giai điệu sáng
Bản nhạc mở một bình minh mới rạng
Những màu vui hoà hợp ở bên nhau…
Anh nhìn vào đôi mắt em nâu
Nhạc như vọng từ trong thăm thẳm ấy…
Ước mơ ở trong lòng, nhạc vào khơi dậy
Bàn tay mình đặt mát tay ta.
Âm thanh kết lên cao vút những ngôi nhà
Hà Nội mới nguy nga tráng lệ…
(Khi chúng mình ở Trường Sơn, em nhỉ,
Mình đã từng nghĩ thế, đến ngày mai…)
Dư âm
Ánh điện bừng lên. Mắt em còn đắm đuối
Tay em vẫn nằm xinh trong tay anh.
Ta nhìn những người xung quanh
Họ với mình cùng nghe chung nhạc ấy
Và cũng như mình, họ cũng như mình đấy
Nghĩ lại ngày qua, nghĩ tới ngày mai.
Hà Nội của mình em ơi
Đêm âm nhạc trở thành không thiếu được.
Càng thắng giặc, đời càng mộng ước
Những anh hùng lòng rất nhạy âm thanh.
Rồi hôm nào, em lại nhớ anh
Nhớ Hà Nội, trên tuyến đường ác liệt
Nhạc sẽ ngân trong lòng em thắm thiết
Niềm vui bừng ở đấy, mắt nâu ơi!
Ta đi ra đường phố, giữa dòng người
Cầm tay nhau ta là hai nốt nhạc.
Thánh thót ngang trời một mảnh sao trong vắt
Đường hoa dài thơm vang dư âm…
1969
Như ánh sáng dịu xanh giữa bóng cây êm ả
Có cảm giác đất đai đầy bóng lá
Người trồng dâu ngồi trong trăng đồi
Nói với nhau về lứa tằm nay mai…
Chiếc gầu sắt chạm vào thành giếng mới
Ai đang múc những gàu trăng mát rượi
Nói với nhau về những đồi dâu
Về quy hoạch nông trường bảy tám năm sau.
Tiếng nước dội trên da người rám nắng
Mây trời bay một nong đầy kén trắng.
Trăng dội xanh tắm đẹp cả vùng đồi
Thời khai hoang vỡ đất đã qua rồi!
Dâu đã rộng một vùng, Tằm đã vây kén óng,
Người trồng dâu nay thành người mơ mộng…
Đất trung du, xin sống trọn đời người!
Hoang vu này hoá lá dâu non tươi,
Thời gian tính theo tuổi Tằm lứa kén,
Tay khơi sâu những giống mát ven đồi
Trồng chặt xuống đá ong đường cột điện
Dẫn niềm vui về sáng những khung trời,
Lắp nhà tầng, đón thêm người sẽ đến,
Nhà hộ sinh chào những trẻ ra đời…
Bao ước mơ toả rợp gốc dâu đồi…
Chiếc gầu sắt chạm vào thành giống mới
Đêm trung du mở chiều sâu mát rượi.
Thời khai hoang vỡ đất đã xong rồi!
Trăng dội xanh dâu đẹp cả vùng đồi…
5-1973
Hôm nay anh đợi thu về
Gió heo may
Khắp bốn bề heo may
Lá xao xác giữa ngàn cây
Chiều êm ái một màu mây dịu lành
Đất trời hồi hộp cùng anh
Có em về nữa là thành mùa thu…
24-9-1976
I
Cổng Thiên Trù, nắng lao xao
Mùa xuân đọng mát gửi vào trái mơ.
Chùa Hương, thương một thời xưa
Đi mòn bậc đá mà chưa gặp Đời…
Sớm nay, giữa cảnh giữa người
Mới nắng lên–đã thực rồi trái mơ!
II
Giật mình, rụng độp bên chân
Một bông hoa gạo to gần nắm tay
Phải là cây nhắc mình đây:
– Ta già mà vẫn nở đầy những hoa…
III
Trắng muôn hoa đại Sài Sơn
Như cầm tay, suốt đường lên hang Thần
Nhắc lòng nhớ những nghĩa quân
Bị vây, rút xuống chất dần trong hang.
Tiếng thơm vượt cả thời gian
Nở bông đại trắng sau hàng nghìn năm…
1972
Mùa xuân, rừng sớm đầy sương
Càng đi càng thấy hương thơm rõ dần
Đâu đây biên giới đã gần…
Tiếng chim. Dòng suối trong ngần. Hàng cây…
– “Nước mình, thưa Bác, từ đây…”
Bỗng rung chiếc gậy trong tay Bác cầm…
Nước mình, suốt mấy mươi năm
Trong mơ Bác vẫn về thăm những lần…
Bác dừng chân, Bác dừng chân
Bioóc-cà trắng nở gần thơm xa.
Yêu thương lòng Bác bao la
Mà yêu thương nhất-vẫn hoa đất này
– Thôi ta đi!
Buổi sương dày
Con đường hoa trắng nở đầy hai bên.
Bao năm, hoa ấy ai nhìn,
Thơm tho, ai biết thơm trên cõi đời!
Bác nhìn những khóm hoa tươi
Hái hoa Bác tặng mỗi người một bông…
Mùa xuân ấy, buổi dày sương
Bác về, đất nước là phương mặt trời.
Hương bay thơm bước chân Người,
Nắng lên rồi, với cuộc đời, với hoa!Mùa xuân 1970
Sáng rồi, nép dưới lùm cây
Ngủ ngon xe nhé, đêm nay lên đường!
Xa xa trong bóng hàng dương
Mẹ hiền vun gốc cây non mới trồng
Lá choàng lên dáng lưng còng
Những thân vút thẳng là công Mẹ già…
Mẹ con vui chuyện gần xa
– “Mẹ ơi, đất mẹ cây xoà bóng im
Mà con là một cánh chim
Đất lành, nay đậu, cành êm mai rời…”
Lá xanh ánh mắt Mẹ cười
Một màu xanh đẹp thêm trời quê hương
– “Con đi, dù vội tiền phương,
Nhớ gìn dương liễu, nhớ thương bạch đàn!
Nguỵ trang cần bẻ đôi cành
Thì đừng bẻ ngọn, để dành cho cây!…”
Bâng khuâng bỗng nhớ những ngày
Quê nhà nhiều nhãn, vườn cây ngọt ngào
Có lần bẻ ngọn đùa nhau,
Vài roi Mẹ đánh-chả đau, nhưng buồn
Đánh rồi, mẹ cũng dạy con:
“Trồng cây giữ ngọn, cây còn lớn lên…”
Đường ra tiền tuyến, đêm đêm
Vẫn nghe cây Mẹ cành êm nảy chồi…
1969
Bình hoa đơn khuất trong bóng em
Ngọn đèn đêm soi vào trang vở
Em trắng như là bông hoa đơn
Cái nốt ruồi duyên trông rất thương
Những dòng chữ in dòng chữ viết
Bàn tay thơm thơm hai bàn tay
Tiếng lật một trang nào trong sách
Như tiếng con chim đập cánh bay
Sách vở đấy chiếc bàn làm việc
Khuôn mặt em tạc vào màn đêm
Anh với bình hoa im lặng khuất
Và căn phòng nhỏ tràn bóng em…
19-11-1975
Một âm thanh mơ hồ thấm dần vào da thịt
Một âm thanh mơ hồ giấc ngủ khẽ chao đưa
Chập chờn nghe giữa mơ và thức
Một âm thanh mơ hồ… ồ hoá ra là mưa
Mưa đã lâu, không hiểu tự bao giờ
Thiên nhiên lắm bất ngờ kỳ diệu quá,
Mùa thu đến giữa oi nồng mùa hạ
Mưa êm đềm thay đổi cả trời đêm
Anh choàng khăn khẽ khàng lên vai em
Bàn tay nhỏ trên ngực anh choàng thức
Anh âu yếm vỗ về mái tóc
Ngủ ngon nào! Đêm có lẽ còn lâu…
Giếng sẽ tràn nước mắt sớm hôm sau
Sớm hôm sau hàng cây đầy lá mới
Cả vũ trụ tung bừng tươi trẻ lại
Cơn mưa này anh sẽ nói cùng em…
5-1976
Trong thời gian, một đoá ngày đã nở
Ngày yêu nhau ngày ấy sẽ không tàn.
Trên trời cao nguyên vẹn một trăng vàng
Giữa cây cành nguyên vẹn nhịp thu sang
Ngày anh hứa tặng em những ngày sau trọn vẹn
Ngày yêu nhau ngày ấy sẽ không tàn
Và mỗi năm lại một lần hịên lên
Ngày kỷ niệm ngày đầu tiên ngày ấy
Cứ trở về (bất chấp mọi nguôi quên)
Và cứ nở cho đôi mình cùng hái
Lời yêu mến với em anh nhắc lại
Cho trời cao nhắc lại một trăng vàng
Cho cây cành nhịp thu sang nhắc lại
Ngày yêu nhau ngày ấy sẽ không tàn
Một đoá ngày thắm nở giữa thời gian…
15/10/1975
Ánh đèn loang loáng trên hè
Mái hiên như bàn tay che
Tôi đứng với một người không quen biết
Cơn mưa chiều gội tóc hàng me…
Cái cơn mưa thường nhật của mùa hè
Cho sau đó sao trời dịu mát.
Tôi bỗng thấy lòng tôi tha thiết
Muốn làm quen người bạn gặp tình cờ
Nói với nhau vài mẩu chuyện bâng quơ
Vui hồ hởi những niềm vui anh kể:
Con gái anh (chắc là bé tí!)
Suốt cả ngày nó nghịch quá con trai!
Cháu vừa đi sơ tán với mẹ rồi,
Cứ chủ nhật là chờ bố đến;
Ngồi lòng anh, nó kể bao nhiêu chuyện,
Nũng nịu thêm rằng: “Có bố nữa thì vui!…”
Rồi chúng tôi bàn những chuyện lâu dài:
Nên kèm cặp thế nào cho cháu học…
Mải chuyện quá, tạnh lúc nào không biết
Những vì sao còn long lanh nước mưa…
Chia tay nhau, lạ thế, những người qua
Ai cũng ngỡ là hai người quen biết.
Gió về đâu, hơi mưa man mát,
Cây lan nào mà thơm bâng khuâng…
Lòng lâng lâng, tôi đi, tôi nghĩ tới
Đứa con gái người bạn mới quen tôi:
Cuộc đời cháu, cháu ơi, rồi sẽ đẹp,
Vì cháu là niềm vui của một người bố tốt,
Của cả những ai chưa gặp cháu bao giờ…
Hà Nội, 1970
Nét hoa văn trên mảnh gốm mong manh…
Khuôn mặt nào còn bí ẩn cùng anh?
Qua những cuộc tìm tòi vào thời gian vô tận…
Lịch sử có sẵn rồi, mà lại không có sẵn
Qua những cuộc tìm tòi vào trong lòng đất sâu
Qua những cuộc tìm tòi thông minh và kiên nhẫn
Từ mảnh vụn những kỷ nguyên im lặng
Anh dựng lên bao khuôn mặt con người
Anh đi tìm những năm tháng xa xôi
Đối với anh, điều mến yêu là đất
Con người sống con người ghi dấu vết
Trong đất này-những dấu vết thiêng liêng
Chính khuôn mặt anh tìm đã tiếp sức cho anh
Nét hoa văn trên mảnh gốm mong manh tưởng chừng vô nghĩa ấy
Đã hiện lên rõ ràng trên trống đồng giữa bao nét hoa văn
Sợi dây đứt nơi này, nơi kia anh lại nối
Sợi dây đó xuyên qua bao thời đại
Những sức mạnh ngoại lai không cắt nối
Khuôn mặt người Việt Nam không phai nhoà
Cứ hiện ra hiện ra và hiện ra
Từ mảnh vụn mơ hồ những thế kỷ đi qua
Anh dựng lại khuôn mặt người rõ rệt
Đất anh sống càng trở nên thân thiết
Đất tự hào: từ một thuở rất xa
Đã có người-người Việt Nam chúng ta!
26-5-1975
Sinh ra ở đâu, mà ai cũng anh hùng?
Tất cả trả lời: Sinh bên một dòng sông…
Chẳng phải sông Đà, sông Mã, sông Hồng đôi bờ cát mênh mông,
Thì cũng sông Trà, sông Hương, sông Cửu Long uốn chín đầu rồng
Chẳng phải rộng xa một tầm cò vỗ cánh,
Cũng xinh xinh vài sải chèo quẫy mạnh
Quê hương Việt Nam mườn mượt những cánh đồng
Mỗi con người gắn bó một dòng sông
Khi ta bé dòng sông nào cũng rộng
Chiếc thuyền giấy gửi tuổi thơ theo sóng
Một cánh Cò vỗ lả xuống lòng ta…
Từ nguồn nào, sông cũng nặng phù sa
Đời ông cha từng cuốc đất, dựng nhà.
Khơi tưởng tượng, những chuyện xưa mẹ kể
Tuổi thơ ngây ngỡ dòng sông nhỏ bé
Cửa quê mình Trần Quốc Toản từng qua…
Rồi biết nghe chuyện anh, chuyện cha
Biết tự hào: Sông đã từng đánh Pháp
Nước lấp mặt những ca nô tan xác
Bãi lau già chuyển cán bộ qua sông…
Những dòng sông ngàn năm ôm cánh đồng
Khi ta vào đời, Đời đã cấy cày chung
Xanh sắc lúa xoá bờ gầy đói khổ
Mặt cánh đồng nhờ mặt người soi hộ
Trên dòng sông–là một tấm gương trong…
Em ta yêu có gì như lòng sông
Một nền xanh tràn xuống chảy theo dòng
Là ruộng đất, anh hiền lành, khoẻ khoắn
Có mía ngọt và bãi hoa mơ mộng…
Đã bao đời gắn bó giữa hai ta,
Sông chia mình thành ngàn nhánh phù sa
Đến bè bạn cùng từng gốc lúa
Trắng lấp lánh là quẫy tung đuôi cá
Xanh mát êm là xoan dọc bờ vùng
Yêu nhau rồi, ta có những vui chung…
Uống bát nước chè bên nòng súng, trưa nắng cháy
Nghe màu xanh bờ bãi mát trong lòng!
Bình tĩnh ngồi bên những trái bom
Đâu trong gió mái chèo xa vọng lại:
Đêm mưa không đèn vững vàng tay lái
Đường dẫn đi như dòng nước tới mênh mông…
Sinh ra ở đâu mà ai cũng anh hùng?
Tất cả trả lời: Sinh bên một dòng sông…
1967
Chuyến tàu điện cuối cùng trong ngày
Chạy ngoài phố Huế nghe xa thẳm
Như một tiếng thì thầm đằm thắm:
“Ngày qua rồi, bạn ơi,
Đến ngày mai
Ta phải sống hơn ngày qua nhiều lắm!”
Và tôi thấy nụ cười của bạn
Trước khi lên đường…
Tàu điện chạy trên phố phường
Đưa chúng ta về sau giờ làm việc
Ánh điện trên đây bật lên xanh biếc
Như một vì sao bừng nở cuối ngày.
Đến giữa phố là nơi tôi xuống trước
Ta cười và chia tay
Tôi nhìn theo bạn, nghĩ thầm: Hôm nay
Ta đã sống hơn ngày qua nhiều lắm.
Ta thương quý nhau, vì tình bạn
Là nụ cười như thể, lúc chia tay…
Gần một năm nay
Chuyến tàu điện cuối ngày vẫn đều đều bền bỉ…
Vẫn những nụ cười như thế
Bạn gửi về cho tôi từ Trường Sơn…
Hậu phương:
Nhà máy, phố phường, tàu điện chạy trên đường…
Ngày làm việc hơn ngày qua làm việc…
Tôi luôn thấy
Ánh điện trên đây bật lên xanh biếc
Và nụ cười của bạn lúc chia tay…
1972
Những con sông sinh ra từ núi cao
Cứ chảy mãi mới tìm về được biển.
Sông Lấp sinh giữa lòng thành phố Cảng
Gặp xa khơi ngay những buổi ban đầu
Tôi có gì mà nói thuở xưa đâu
Tôi chỉ có tình yêu chỉ có niềm hy vọng
Cánh Hải Âu như chiếc thuyền giấy trắng
Sông đưa đường, lát nữa đã trùng khơi
Tôi chỉ có tình yêu với những bè bạn tôi
Như sông Lấp tuổi thơ nồng gió mặn
Bước chập chững đầu tiên tay giơ về phía biển
Mẹ Hải Phòng thao thức hải đăng khuya
Tôi chỉ có tình yêu với những cánh buồm kia
Đang lướt bóng qua mặt nhà mới dựng
Phố và sông nồng hậu kể nhau nghe
Vôi gạch đến mặt bằng, cá tôm vào lưới rộng
Tôi chỉ tình yêu sau những ngày chiến trận
Bắt tay vào bao dự tính dài lâu
Chiếc tàu vét bùn ơi, hãy gìn giữ tình sông luông đầy đặn
Với xa khơi–như những buổi ban đầu…
14-7-1975
Tặng nhà nhiếp ảnh Võ An Ninh
I
Nắng như thế và mây như thế
Chỉ một lúc đó thôi.
Sông núi đã hiện ra như thế
Và tấm ảnh không phải là chuyện bịa!
Phải chờ hàng tháng trời
Để bấm máy đúng vào lúc đó thôi
Để vẻ đẹp núi sông chung đúc lại
Trên một tờ giấy.
Vẻ đẹp ấy hiện ra trước con người
Chỉ một lúc đó thôi.
Cái lúc đó, anh đã không có mặt,
Vì thế, đừng thắc mắc
Mà hãy tin vào tấm ảnh này!
II
Việc sáng tạo gắn với một cái máy.
Nói cho cùng, như vậy
Lại càng khó khăn hơn.
Phải đi nhiều ngả đường,
Phải chọn nhiều góc độ,
Phải nén mình-điều này thật khó!
Phải nén mình không giơ máy lên
Vào sớm hôm chờ đợi thứ mười hai
Ánh mây đó sẽ hiện trên đỉnh núi…
III
Cần cù trong buồng tối
Như một nhà ảo thuật, với những lọ những chai
Và áng mây hiện trên đỉnh núi
Chỉ hiện lên một lần ấy thôi,
Áng mây đó từ nay ở lại
Và trở nên sáng tạo của Con Người.
Tặng Nguyễn Văn Long
I
Lòng tôi cũng lên đường cùng bạn
Cũng nôn nao trong một tiếng còi tàu.
Bốn năm rồi mình đã ở cùng nhau
Trộn lẫn tâm hồn, ước mơ, hạnh phúc.
Ta nối với nhau như hai nguồn nước
Bạn bè nhìn vào bạn, để nhìn tôi.
Ta sẽ xa nhau nhiều tháng năm dài,
Bạn sẽ đến những miền kiêu hãnh nhất,
Ta nối với nhau như hai nguồn nước
Những nụ cười ở đấy sẽ về tôi.
Rồi mỗi khi bạn nói với mọi người
Về đất nước, về lý do đánh giặc…
Mỗi khi ấy, bạn ơi, tôi đoán chắc
Có những lời ca vẫn nói cùng nhau.
Và tôi tin, dù ở nơi nào
Ta cũng nghĩ về nhau như những ngày đã sống
Bạn sẽ nở hoa. Và hương thơm của bạn
Có một phần thơm hương thơm của tôi…
II
Mấy tuần nay, sau lúc bạn đi rồi
Tôi ra phố, thấy có gì khác khác…
Cứ bắt gặp một màu xanh quân phục
Lại dạt dào bao ý nghĩ xa xôi…
Vào công viên, tôi lại đến ngồi
Chiếc ghế đá chúng mình thường đón gió:
Chân lại dẫn tôi qua những phố xa ngõ nhỏ
Những phố ngoại ô, những phố ven đê
Vốn là nơi hai đứa vẫn hay đi
Vốn là chỗ lòng ta thường nghĩ tới…
Phần việc hậu phương bạn còn để lại
Tôi đã cộng vào phần việc của tôi.
Nhà bạn bây giờ tôi năng đến chơi
Cha mẹ bạn lại cùng tôi bàn bạc
Những chuyện gia đình bình thường thiết thực
Cũng như bàn với con trai lớn thôi…
Các bạn bè quen biết cũ gặp tôi
Ai cũng bảo cứ như là gặp bạn.
Và tôi thấy có một nguồn sức mạnh
Theo Trường Sơn, truyền đến cánh tay mình…
Long ơi, trong cái buổi chiều xanh
Khi hai đứa gặp nhau lần thứ nhất,
Cái đốm lửa thắm ta cùng nhìn thấy ở nhau qua ánh mắt
Cái đốm lửa thắm đã gắn bó chúng mình đến thế, bốn năm qua
Cái đốm lửa thắm sẽ gắn bó chúng mình suốt những tháng năm xa
Đốm lửa ấy–không bao giờ tắt.
Trăng lại tròn, Sông Đà nước trôi
Nhẹ mái chèo thuyền ta lại bơi.
Bồng bềnh núi Tản trên vàng sóng
Mặt nguyệt bình yên đối mặt người…
Bơi trên dòng, lòng ta bình yên
Non nước ngàn năm xứ dịu hiền
Đêm như truyền thuyết, trăng như kể
Mười tám Hùng Vương dõi dõi truyền…
Đất Phong Châu cổ thành đất thơ
Vầng trăng tròn mãi tới bây giờ
Một thuở thanh bình ghi mặt trống
Hoa văn nét nét chẳng phai mờ.
Một thanh bình, sau bao gian lao
(Thuỷ Tinh dâng lũ… Giặc Ân vào…)
Chàng Liêu làm bánh theo trời đất,
Nàng Mị chăn tằm chăm lá dâu…
Nghìn năm… rồi những nghìn năm qua…
Trăng đằm non Tản, đẵm sông Đà
Mấy phen binh lửa mà hưng thịnh
Cháu con không thẹn với ông bà.
Trăng tròn nước Việt tròn là đây
Lộng lẫy trời thu không gợn mây
Giặc giã tan rồi, người thắm lại
Chỉ còn yêu thương và dựng xây.
Gõ mái chèo, ta hát khúc ca
Gian khổ nhiều, những năm tháng qua
Thắng hung tàn, sáng nhân tỏ nghĩa
Trăng muôn đời soi nước Việt ta…
27-8-1975
Ngôi sao ấy
Tôi đã thấy, khi đứng trong chiến hào
Và giờ đây, xin cảm ơn ngôi sao
Vì một lần
Trước khi xông lên
Tôi đã gửi niềm tin tha thiết
Tôi đã gửi điều lung linh xanh biếc
Nơi ngôi sao xa xôi;
Và ngôi sao đã gìn giữ cho tôi…
Tỳ trán vào cửa sổ
Lại chuyện trò với ngôi sao đó
Có lá cây cùng nghe
Cả những người đi không trở về
Cũng nghe lời trò chuyện…
Trời mênh mông sao gần xa ẩn hiện
Tôi chuyện trò cùng ngôi sao của tôi.
Tôi gọi sao: Người ơi!
Tôi gọi sao: Những ngày đã qua ơi!
Tôi gọi sao:Khát vọng của tôi ơi!
Sao xanh lắm mặc đạn bom ác liệt
Sao xanh lắm rồi tháng năm nối tiếp
Vẫn đưa đường. Vâng, ngôi sao xa xôi
Vẫn thiêng liêng soi xuống cuộc đời tôi.
Cửa sổ này lại mở ra trời
Dẫu kính vỡ trong bom rền tháng Chạp
Như thể là mấy năm qua rồi
Tôi đã đến bao nơi trên đất nước
Tuổi trẻ qua một thời kỳ khắc nghiệt
Đầy thử thách, đầy những gian lao…
Và giờ đây, xin cảm ơn ngôi sao
Còn nguyên vẹn, sáng ngời, xanh biếc thế
Trên đất nước quét sạch rồi giặc Mỹ!
Thế đấy nhé, thế cùng sao đấy nhé:
Dù giặc ngủ yên lành, hay pháo hoa vui vẻ,
Chẳng mờ đâu, ánh sao
Xanh cùng ta qua bom đạn năm nào!
Thế cùng sao: Ta trung thành với nhau
Như đêm ấy đầy trời rung chớp lửa!…
Và giờ đây, với ngôi sao, xin hứa:
Ta sẽ đủ sức mạnh mà nâng giữ hoà bình:
Đất nước này, trong ánh sao biếc xanh,
Sẽ hiện mới nguy nga, sẽ làm ra hạnh phúc;
Người sẽ thành những ngôi sao chung trời cao hoà hợp;
Chim Lạc bay bay chim Hồng ríu rít
Trong rộng dài vĩnh cửu của thời gian
Sẽ sáng ngời, xanh biếc: Việt Nam…
Tỳ trán vào cửa sổ
Lại chuyện trò với ngôi sao đó
Có lá cây cùng nghe
Cả những người sẽ không trở về
Cũng nghe lời trò chuyện…
Ơi ngôi sao trìu mến!
Hãy ở gần mãi mãi cùng ta
Hơn cả những ngày chiến tranh vừa qua…
Hà Nội, 2-1973
Đưa em từ biển lên rừng
Tuần trăng mật-ngọt một vùng mến yêu.
Những năm đất nước còn nghèo
Lấy sao sớm, lấy mây chiều tặng nhau
Ba Vì cao, Suối Hai sâu,
Sông Đà dài chúng mình giầu không em!
Mỗi ngày mình lại có thêm
Những niềm vui đợi khắp miền đất xa.
Đời chung ôm ấp đời ta
Tặng em, anh có lá hoa mọi vườn…
Tình yêu không giấu bên lòng
Gửi đi vô tận vào trong tháng ngày…
18-7-1976
Nơi xưa kia dòng sông đi qua
Nay những con đường đi qua
Những con đường thênh thang
Phi lao nối bạch đàn rợp mát,
Nắng rộng mênh mông, có màu xanh
Cũng rộng mênh mông làm dịu mắt
Mía cho dóng đường,
Khoai cho củ bột,
Ngô mới gieo đã cao nơi đỡ bắp
Tươi ngọt màu lá rau,
Mùa này nảy ngọn dâu,
Hoa dong riềng thắm đỏ
Lúa cấy lại khéo tháng sau thì trổ,
Nhãn hết mùa còn bóng mát đường đi,
Ruộng bừa tơi sắp tới sẽ trồng gì?
Đất như giục lòng người suy tính gấp…
Nếu được làm đất đai, ta nguyện ước:
Được là vùng đất bãi lắm phù sa…
Nơi xưa kia dòng sông đi qua,
Một đập nước khiến sông nhỏ lại;
Vùng lòng sông trở thành vùng bãi,
Không kể hết tên cây, không kể hết tên cành,
Mùa tiếp mùa cây trái nối nhau xanh
Củ khoai bột ẩn trong lòng đất
Dóng mía ngọt đan vàng hút mắt
Cả ruộng bừa sắp trồng trông cũng thấy thơm ngon…
Những niềm vui thầm kín trong lòng
Nắng khơi dậy dưới những màu rực rỡ;
Gió như thể một tâm hồn cởi mờ
Lùa mát vào từng nhánh lá non xanh…
Và sông chỉ còn như một dòng kênh,
Chiếc cầu tre bắc ngang dập dình dóng nhỏ
Khi qua cầu, không ai ngỡ là qua dòng sông nữa.
Nếu ta là sông ấy, xin vui lòng như sông:
Trôi qua, và để lại một vùng màu mỡ,
Và đổi tiếng sóng nước của mình lấy tiếng gió
Trong ngàn dâu bãi mía,
Đổi sự cỗi già lấy sự trẻ trung vùng đất đai phù sa…
Nơi xưa kia dòng sông đi qua
Cây trái hát một bài hát mới
Nhắc kỷ niệm dòng sông để lại…
Quốc Oai, 1971
Trên đây là bao gồm 25 bài thơ của tập thơ ” Những dòng sông” được tác giả Bế Kiến Quốc viết vào năm 1969. Nhà thơ Bế Kiến Quốc là một cây bút tài năng của nền văn học thơ ca Việt Nam. Những tập thơ mà ông để lại có ý nghĩa sâu sắc, ông ra đi để lại sự tiếc nuối một cuộc đời, về một tâm hồn thi nhân ẩn chứa bao điều về Cái Đẹp.
