Tế Hanh là một thi sĩ cống hiến rất nhiều cho nền văn học nước nhà. Ngoài thơ, Tế Hanh còn dịch nhiều tác phẩm của các nhà thơ lớn trên thế giới, viết tiểu luận phê bình văn học, thơ thiếu nhi. Ông được tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật năm 1996. Ông có những đóng góp quan trọng nối nền thơ thế giới với nền thơ dân tộc. Vốn là người thành thạo Pháp văn, ông đặc biệt quan tâm đến các nhà thơ Pháp. Hãy cùng đón xem những thi phẩm dịch của ông ngay bây giờ các bạn nhé!
Nội Dung
Madre mía
(oh madres negras cuyos hijos han partido),
me enseñaste a esperar y confiar
como tú lo hiciste en las horas del desastre.
Pero en mí
la vida ha matado esa esperanza misteriosa.
Ya no espero más,
soy yo el esperado.
Nosotros mismos somos la esperanza,
tus hijos,
viajando hacia una fe que nutre la vida.
Nosotros, los hijos desnudos de los matorrales,
criaturas sin instrucción que juegan con pelotas de trapo
en las llanuras del mediodía,
nosotros mismos
conchabados para quemar nuestras vidas en los cafetales,
negros ignorantes.
que deben respetar a los blancos
y temer a los ricos,
somos tus hijos del barrio de los nativos
donde nunca llega la electricidad;
hombres que mueren ebrios,
abandonados al ritmo de los tam-tams de la muerte,
tus hijos,
que tienen hambre, que tienen sed,
que se avergüenzan de llamarte madre,
que tienen miedo de cruzar las calles,
que tienen miedo de los hombres.
Somos nosotros mismos,
la esperanza de la vida recobrada.
Dịch
Mẹ
(những người mẹ da đen
có con đi biệt xứ)
mẹ nhẫn nhục ước mơ trong những giờ tăm tối
nỗi ước mơ con học mẹ từ lâu
Nhưng trong con
đời đã giết hy vọng nhiệm màu
Con không hy vọng
con là kẻ mà người ta hy vọng
Hy vọng là chúng con
những đứa con của mẹ
Ra đi với lòng tin đã nuôi cuộc sống
Chúng con những đứa trẻ trần truồng trong túp lều bờ bụi
những trẻ thơ thất học chơi quả bóng bằng giẻ rách
trên bãi cát ban trưa
chúng con
những công nhân thiêu đời trong sở cà-phê
những người da đen ngu dốt
phải kính trọng người da trắng phương Tây
và run sợ trước hạng người giàu có
Chúng con là những đứa trẻ da đen góc phố
đèn điện chẳng tới nơi
những con người chết dở trên đời
bị ruồng bỏ trong điệu kèn đám chết
những đứa con
bị đói
bị khát
xấu hổ gọi mẹ mẹ ơi
không dám qua đường
sợ những con người
Chính chúng con
nguồn hy vọng đang tìm đời
Девушка пела в церковном хоре
О всех усталых в чужом краю,
О всех кораблях, ушедших в море,
О всех, забывших радость свою.
Так пел ее голос, летящий в купол,
И луч сиял на белом плече,
И каждый из мрака смотрел и слушал,
Как белое платье пело в луче.
И всем казалось, что радость будет,
Что в тихой заводи все корабли,
Что на чужбине усталые люди
Светлую жизнь себе обрели.
И голос был сладок, и луч был тонок,
И только высоко, у Царских Врат,
Причастный Тайнам,- плакал ребенок
О том, что никто не придет назад.
Dịch
Từ bản đồng ca một điệu hát tinh khôi
Của những con tàu mất trong biển cả
Những thuỷ thủ nỗi vui không có nữa
Chỉ còn nỗi đau xa tổ quốc mà thôi
Tiếng hát dâng lên vòm bát ngát
Tuôn vào trăng trong ánh sáng lung linh
Và mỗi người lắng nghe trong bóng mát
Tà áo ca những bài hát trắng tinh
Và mỗi người nghe niềm vui trở lại
Tàu trở về trên bến nghỉ ngơi
Đời rạng rỡ làm quên nỗi khổ
Những người xa quê không còn thổn thức bồi hồi
Tiếng hát dịu dàng, ánh sáng ngây thơ
Nhưng em gái trên bục cao đứng hát
Em đã khóc chỉ mình em được biết
Những người kia không trở lại bao giờ
О доблестях, о подвигах, о славе
Я забывал на горестной земле,
Когда твое лицо в простой оправе
Перед мной сияло на столе.
Но час настал, и ты ушла из дому.
Я бросил в ночь заветное кольцо.
Ты отдала свою судьбу другому,
И я забыл прекрасное лицо.
Летели дни, крутясь проклятым роем…
Вино и страсть терзали жизнь мою…
И вспомнил я тебя пред аналоем,
И звал тебя, как молодость свою…
Я звал тебя, но ты не оглянулась,
Я слезы лил, но ты не снизошла.
Ты в синий плащ печально завернулась,
В сырую ночь ты из дому ушла.
Не знаю, где приют твоей гордыне
Ты, милая, ты, нежная, нашла…
Я крепко сплю, мне снится плащ твой синий,
В котором ты в сырую ночь ушла…
Уж не мечтать о нежности, о славе,
Все миновалось, молодость прошла!
Твое лицо в его простой оправе
Своей рукой убрал я со стола.
Dịch
Tôi nhớ đã đọc bài thơ này qua bản dịch của Tế Hanh. Kg nhớ 100% nhưng có lẽ mở đầu thế này:
Danh vọng, vinh quang bao giá trị
Ta đều quên đi trên mặt đất này
Khi nhìn hình em trong chiếc khung giản dị
Trước bàn ta như một tấm gương soi…
Пора, мой друг, пора! Покоя сердца просит –
Летят за днями дни, и каждый час уносит
Частичку бытия, а мы с тобой вдвоём
Предполагаем жить, и глядь – как раз – умрем.
На свете счастья нет, но есть покой и воля.
Давно завидная мечтается мне доля –
Давно, усталый раб, замыслил я побег
В обитель дальную трудов и чистых нег.
Dịch
Em ơi đã đến lúc rồi
Tim anh mong sống một đời yên thân
Ngày ngày tiếp nối bay dần
Mỗi ngày đem mất một phần đời ta
Hai ta đang sống đây mà…
Nhưng như đã chết, thân ra bụi rồi
Có đâu hạnh phúc em ơi
Còn chăng yên tĩnh và đời tự do
Từ lâu anh chỉ trông chờ
Như người kiệt sức, mong chờ thoát thân
Kiếm nơi yên ổn làm ăn
Với bao tình cảm trong ngần chở che
Сибирь!
Леса и горы скопом,
Земли довольно, чтоб на ней
Раздаться вширь
Пяти Европам
Со всею музыкой своей.
Могучий край всемирной славы,
Что грозной щедростью стяжал,
Завод и житница державы,
Ее рудник и арсенал.
Край, где несметный клад заложен,
Под слоем – слой мощней вдвойне.
Иной еще не потревожен,
Как донный лед на глубине.
Родимый край лихих Сибирских
Трем войнам памятных полков
С иртышских,
Томских,
Обских,
Бийских
И енисейских берегов…
Сестра Урала и Алтая,
Своя, родная вдаль и вширь,
С плечом великого Китая
Плечо сомкнувшая, Сибирь!
Сибирь!
И лег и встал – и снова —
Вдоль полотна пути Сибирь.
Но как дремучестью суровой
Еще объят ее пустырь!
Идет, идет в окне экспресса
Вдоль этой просеки одной
Неотодвинутого леса
Оббитый ветром перестой.
По хвойной тьме – березы проседь…
Откосы сумрачные гор…
И все кругом – как бы укор
Из давней давности доносит.
Земля пробитых в глушь путей,
Несчетных верст и редких дымов,
Как мало знала ты людей,
Кому была б землей родимой!
Кому была бы той одной,
Что с нами в радости и в горе,
Как юг иль степь душе иной,
Как взморье с теплою волной,
Как мне навек мое Загорье…
Недоброй славы край глухой.
В новинку твой нелегок норов.
Ушел тот век, настал другой,
Но ты – все ты – с твоим укором.
И в старых песнях не устал
Взывать с тоской неутолимой
Твой Александровский централ
И твой бродяга с Сахалина.
Да, горделивая душа
Звучит и в песнях, с бурей споря,
О диком бреге Иртыша
И о твоем священном море.
Но, может быть, в твоей судьбе,
И величавой и суровой,
Чего недодано тебе —
Так это мощной песни новой!
Что из конца прошла б в конец
По всем краям с зазывной силой
И с миллионами сердец
Тебя навеки породнила.
Та честь была бы дорога,
И слава – не товар лежалый,
Когда бы мне принадлежала
В той песне добрая строка…
И снова – сутки прочь, и снова —
Сибирь!
Как свист пурги – Сибирь, —
Звучит и ныне это слово,
Но та ли только эта быль?!
В часы дорожные ночные
Вглядишься – глаз не отвести:
Как Млечный Путь, огни земные
Вдоль моего текут пути
Над глухоманью вековечной,
Что днем и то была темна.
И, точно в небе, эта млечность
Тревожна чем-то и скрытна…
Текут, бегут огни Сибири,
И с нерассказанной красой
Сквозь непроглядность этой шири
И дали длятся полосой.
Лучатся в тех угрюмых зонах,
Где время шло во мгле слепой,
Дробятся в дебрях потрясенных,
Смыкая зарева бессонных
Таежных кузниц меж собой.
И в том немеркнущем свеченье
Вдали угадываю я
Ночное позднее движенье,
Оседлый мир, тепло жилья,
Нелегкий труд и отдых сладкий,
Уют особенной цены,
Что с первой детскою кроваткой
У голой лепится стены…
Как знать, какой отрадой дивной
И там бывает жизнь полна —
С тайгою дикой, серединной,
Чуть отступившей от окна;
С углом в бараке закопченном
И чаем в кружке жестяной, —
Под стать моим молодоженам,
Что едут рядом за стеной,
У первой нежности во власти,
В плену у юности своей…
И что такое в жизни счастье,
Как ни мудри, а им видней…
Так час ли, два в работе поезд,
А точно годы протекли,
И этот долгий звездный пояс
Уж опоясал полземли.
А что там – в каждом поселенье,
И кем освоена она,
На озаренном протяженье
Лесная эта сторона.
И как в иной таежный угол
Издалека вели сюда
Кого приказ,
Кого заслуга,
Кого мечта,
Кого беда…
Но до того, как жизнь рассудит,
Судьбу назвав, какая чья,
Любой из тысяч этих судеб
И так и так обязан я.
Хотя бы тем одним, что знаю,
Что полон памятью живой
Твоих огней, Сибирь ночная,
Когда все та же, не иная,
Видна ты далее дневной…
Тот свет по ней идет все шире,
Как день сменяя ночи тьму.
И что! Какие силы в мире
Потщатся путь закрыть ему!
Он и в столетьях не померкнет,
Тот вещий отблеск наших дней.
Он – жизнь.
А жизнь сильнее смерти:
Ей больше нужно от людей.
И перемен бесповоротных
Неукротим победный ход.
В нем власть и воля душ несчетных,
В нем страсть, что вдаль меня зовет.
Мне дорог мир большой и трудный,
Я в нем – моей отчизны сын.
Я полон с ней мечтою чудной —
Дойти до избранных вершин.
Я до конца в походе с нею,
И мне все тяготы легки.
Я всех врагов ее сильнее:
Мои враги —
Ее враги.
Да, я причастен гордой силе
И в этом мире – богатырь
С тобой, Москва,
С тобой, Россия,
С тобою, звездная Сибирь!
Со всем – без края, без предела,
С чем людям жить и счастью быть.
Люблю!
И что со мной ни делай,
А мне уже не разлюбить.
И той любви надежной мерой
Мне мерить жизнь и смерть до дна.
И нет на свете большей веры,
Что сердцу может быть дана.
Dịch
Xi-bê-ri. Diệu vợi
Đường dài như không ngừng
Vẫn một phong cảnh ấy:
Rừng, rừng, rừng, rừng, rừng!
Tàu chạy. Qua khung cửa
Bay vào một mùi hương
Của đất dưới cây rợp
Của gốc cây to tròn
Bao nhiêu là của quý
Trong rừng, bao bình yên!
Khối đậm đến vô tận
Không mái nhà, khói lên
Xi-bê-ri. Rộng quá!
Đem so sánh thử nào
Diện tích có thể chứa
Năm lục địa Châu Âu
Thêm một ngày, và thấy
Có cái gì lạ lùng
Xi-bê-ri, hoang lạ
Xứ của tuyết, của giông!
Chỉ thế thôi? Đường mới
Nghìn ánh lửa bùng lên
Những ánh lửa làm nhớ
Sao Ngân hà ban đêm
Ôi trong rừng rậm rạp
Bao truyền thuyết sinh ra
Rừng cổ, rừng bí mật
Lấp lánh lửa Ngân hà
Những ánh sáng bay nhảy
Như cổ tích ngày qua
Chân trời giăng một dải
Giữa rừng ánh chớp loà
Đây những nơi ngày trước
Bóng tối ẩm triền miên
Dọc ngang con tàu lướt
Những nhà máy mọc lên
Tất cả ánh sáng ấy
Đêm đến loà mắt tôi
Đã mang lại sức sống
Cho bao nhiêu con người
Tối về những bà mẹ
Ru con ngủ trong lòng
Trong hơi ẩm, ánh sáng
Nơi xưa bóng tối trùm
Bao nhiêu nỗi vui sướng
Sau những dãy cây rừng
Giăng hàng dài chạy dọc
Theo cửa tàu đọng sương
Chén trà thơm và ấm
Trong căn nhà gỗ xưa
Và tuổi trẻ bốc lửa
Trong đôi mắt say sưa
Thời gian trôi, tôi tưởng
Tôi đi trong tháng năm
Một cặp ngồi bên cạnh
Đã cùng tôi quen thân
Và tôi nghĩ đến họ
Những con người bình thường
Những công nhân, cán bộ
Đến đây dựng công trường
Tôi thấy nhờ có họ
Tôi đi đầy tiện nghi
Áng sáng và đường sá
Là kết quả ngày nay
Cả thế giới đều biết
Núi vắng vẻ ngày qua
Nay đang xây vinh dự
Và kỹ nghệ nước nhà
Những nơi trong khói lửa
Những đứa con xông pha
Tôm-kờ hay It-tích
Chiến đấu vì nước nhà
Phong phú bao hầm mỏ
Bấy lâu không ai ngờ
Dưới đất, trong đồi núi
Trong cả cánh đồng xa
Cạnh U-ran hùng vĩ
Xi-bê-ri, đất yêu!
Giáp Trung Hoa, biên giới
Của ngươi rộng bao nhiêu!
Xí nghiệp đầy ánh sáng
Của xưởng máy, lò cao
Tất cả như hoa nở
Sức sống mới dạt dào
Người vươn lên mạnh mẽ
Như chẳng có gì so
Cuộc sống giàu như thế
Vọt lên từ bao la
Lòng ta đầy hớn hở
Nghĩ đến sức trẻ kia
Bao nhiêu nguồn dự trữ
Trong mạch máu tràn trề!
Cuộc chiến đấu kiêu hãnh
Dậy lên vì tương lai
Lôi cuốn tôi vào cuộc
Bao thanh niên đua tài
Yêu đất nước, tôi thở
Không khí ngực căng đầy
Đến say sưa muốn ngã
Từ dân tộc hăng say
Vinh quang sao Tổ quốc!
Mát-xcơ-va, Xi-bê-ri
Liên Xô bao rộng lớn
Tổ quốc đẹp dường kia!
Ôi xứ sở vô tận
Tôi yêu đến điên cuồng
Vui, buồn và tranh đấu
Sức mạnh chuyển vô cùng
Tim tôi như muốn vỡ
Không thể nói hết lời
Tình yêu nồng cháy ấy
Tổ quốc đã cho tôi
Мълчах години непрестанно
с опустошен от мисли лоб
и днеска от това мълчание
излизам аз като от гроб.
Над моя дух витае още
безименната пустота
на миналите дни и нощи,
неразличими от смъртта.
И вцепенени от тревога,
макар свободни тоя път,
все още мислите не могат
от клетката да излетят.
Като човек, от болест станал,
пристъпва моят стих едва,
но с гняв безсилен, с мъка странна
са пълни моите слова.
И кратки са като словата,
които пише в порив смел
осъденият по стената,
преди да иде на разстрел.
Dịch
Tôi cưỡng lại tư duy
Nhiều năm sống im tiếng
Nhưng nay từ lặng im
Như từ mồ tôi hiện
Hồn tôi còn choáng váng
Cái quá khứ hư vô
Đã sống trong trống rỗng
Một kỷ niệm dây dưa
Trong dày vò mắc míu
Ý nghĩ, cánh cứng đờ
Tự do rồi mà vẫn
Mắc lồng cũ chưa ra
Như người vừa ốm dậy
Câu thơ tôi tập đi
Như dòng máu bất lực
Cơn giận nghẹn nhiều khi
Lời tôi ngắn và cứng
Đầy can đảm tình thương
Như người tử tù vạch
Trước khi chết, lên tường
In Polen, im Jahr Neununddreißig
War eine blutige Schlacht
Die hatte viele Städte und Dörfer
Zu einer Wildnis gemacht.
Die Schwester verlor den Bruder
Die Frau den Mann im Heer;
Zwischen Feuer und Trümmerstätte
Fand das Kind die Eltern nicht mehr.
Aus Polen ist nichts mehr gekommen
Nicht Brief noch Zeitungsbericht.
Doch in den östlichen Ländern
Läuft eine seltsame Geschicht.
Schnee fiel, als man sich’s erzählte
In einer östlichen Stadt
Von einem Kinderkreuzzug
Der in Polen begonnen hat.
Da trippelten Kinder hungernd
In Trüpplein hinab die Chausseen
Und nahmen mit sich andere, die
In zerschossenen Dörfern stehn.
Sie wollten entrinnen den Schlachten
Dem ganzen Nachtmahr
Und eines Tages kommen
In ein Land, wo Frieden war.
Eine Elfjährige schleppte
Ein Kind von vier Jahr
Hatte alles für eine Mutter
Nur nicht ein Land, wo Frieden war.
Ein kleiner Jude marschierte im Trupp
Mit einem samtenen Kragen
Der war das weißeste Brot gewohnt
Und hat sich gut geschlagen.
Und ging ein dünner Grauer mit
Hielt sich abseits in der Landschaft
Er trug an einer schrecklichen Schuld:
Er kam aus einer Nazigesandtschaft.
Und da war ein Hund
Gefangen zum Schlachten
Mitgenommen als Esser
Weil sie’s nicht übers Herz brachten.
Da war eine Schule
Und ein kleiner Lehrer für Kalligraphie.
Und ein Schüler an einer zerschossenen Tankwand
Lernte schreiben bis zu Frie…
So gab es Glaube und Hoffnung
Nur nicht Fleisch und Brot.
Und keiner schelt sie mir, wenn sie was stahln
Der ihnen nicht Obdach bot.
Und keiner schelt mir den armen Mann
Der sie nicht zu Tische lud:
Für ein halbes Hundert, da braucht es
Mehl, nicht Opfermut.
Einmal, nachts, sahen sie ein Feuer
Da gingen sie nicht hin.
Einmal rollten drei Tanks vorbei
Da waren Menschen drin.
Einmal kamen sie an eine Stadt
Da machten sie einen Bogen.
Bis sie daran vorüber waren
Sind sie nur nachts weitergezogen.
Wo einst das südöstliche Polen war
Bei starkem Schneewehn
Hat man die fünfundfünfzig
Zuletzt gesehn.
Wenn ich die Augen schließe
Seh ich sie wandern
Von einem zerschossenen Bauerngehöft
Zu einem zerschossenen andern.
Über ihnen, in den Wolken oben
Seh ich andre Züge, neue, große!
Mühsam wandernd gegen kalte Winde
Heimatlose, Richtungslose
Suchend nach dem Land mit Frieden
Ohne Donner, ohne Feuer
Nicht wie das, aus dem sie kamen
Und der Zug wird ungeheuer.
Und er scheint mir durch den Dämmer
Bald schon gar nicht mehr derselbe:
Andere Gesichtlein seh ich
Spanische, französische, gelbe!
In Polen, in jenem Januar
Wurde ein Hund gefangen
Der hatte um seinen mageren Hals
Eine Tafel aus Pappe hangen.
Darauf stand: Bitte um Hilfe!
Wir wissen den Weg nicht mehr.
Wir sind fünfundfünfzig
Der Hund führt euch her.
Wenn ihr nicht kommen könnt
Jagt ihn weg.
Schießt nicht auf ihn
Nur er weiß den Fleck.
Die Schrift war eine Kinderhand.
Bauern haben sie gelesen.
Seitdem sind eineinhalb Jahre um.
Der Hund ist verhungert gewesen.
Dịch
Ba Lan năm 39
Chiến tranh lớn nổ ra
Làng mạc và thành thị
Thành những bãi tha ma
Đứa em không còn chị
Người vợ đã mất chồng
Con không tìm ra mẹ
Giữa đổ nát mênh mông
Đất Ba Lan vắng vẻ
Không tin tức, thư từ
Nhưng người ta nghe kể
Một câu chuyện lạ kỳ:
Từ thành phố phương Đông
Bắt đầu trời có tuyết
Có đoàn trẻ cùng nhau
Từ Ba Lan xuất phát
Các em đi khấp khểnh
Trên những khoảng đường dài
Những em khác nhập bọn
Qua làng xóm tơi bời
Các em trốn chiến tranh
Với bao cơn ác mộng
Tìm một xứ hoà bình
Có mặt trời ấm nóng
Một em gái mười tuổi
Dắt thằng em lên năm
Cả hai đều có mẹ
Nhưng chẳng có hoà bình
Một em bé Do Thái
Có cổ áo bọc nhung
Trước đây sống no đủ
Và đánh lộn rất hăng
Một chú bé gầy đét
Đứng riêng dáng lầm lì
Em có một tội lớn
Ở sứ quán Nazi
Có cả một con chó
Bác em định thịt đi
Nhưng không đủ can đảm
Nên lại mang nó theo
Trước từng có một trường
Thầy giáo dạy kẻ chữ
Bé viết chữ “hoà bình”
Trên xe, xong một nửa
Có hy vọng, lòng tin
Nhưng không bánh không thịt
Xin đừng mắng các em
Nếu các em ăn quỵt
Xin đừng trách người nghèo
Không mời ăn bánh ngọt
Các em cần bánh mì
Không chỉ cần lòng tốt
Một đêm thấy ánh lửa
Nhưng các em tránh xa
Một lần xe tăng qua
Với nhiều người trong đó
Một lần tới thành phố
Nhưng các em đi vòng
Các em đi suốt đêm
Và vượt qua phố đó
Trong một trận bão tuyết
Phía đông nam Ba Lan
Người ta gặp lần chót
Tất cả năm nhăm em
Tôi vừa nhắm mắt lại
Thấy các em lang thang
Từ một vùng bị bom
Đến một vùng bị bom
Và trên mây cao nữa
Tôi thấy kéo từng đoàn
Không xứ sở nam bắc
Chống chọi gió lạnh tràn
Các em kiếm hoà bình
Không co bom đạn lửa
Không có nơi đã ở
Những đoàn dài mông mênh
Tôi thấy qua bóng tối
Một cái gì khác xa
Những khuôn mặt bé nhỏ
Thuộc đủ các màu da
Sau đó ở Ba Lan
Người ta thấy con chó
Ở nơi cổ có đeo
Một miếng bìa nho nhỏ
Dòng chữ” Cứu chúng tôi!
Chúng tôi đi lạc mất
Chúng tôi năm nhăm em
Trông chờ con chó dắt
Nếu không cứu nó được
Thì đuổi con chó đi
Đừng có bắn nó chết
Chỉ cho nó đường đi…”
Dòng chữ của các em
Được nhiều người đọc rõ
Nhưng một năm trôi qua
Cũng chết luôn con chó
Tế Hanh là một thi sĩ vang danh cùng những bài thơ đặc sắc về tình yêu quê hương , đất nước. Nổi bật nhất là những trang thơ dịch của nhiều nhà thơ vang danh trên thế giới gây rung động giới thơ ca Việt Nam. Những thi phẩm này được bạn đọc đánh giá cao và thêm phần ngưỡng mộ tài năng của ông. Mời các bạn đón xem phần 2 vào một ngày không xa nhé! Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết của chúng tôi!
