Mời bạn đọc yêu thơ Lưu Quang Vũ cùng cảm nhận và chia sẻ những tập thơ hay tiếp theo của nhà thơ nhé. Ở phần này chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý độc giả 2 tập thơ nổi tiếng của ông đó là tập thơ Gửi tới các anh (1998) và tập thơ Di cảo (2008). Mời bạn đọc cùng theo dõi.
Nội Dung
Tập thơ gồm 5 bài thơ
Cuốn sách tôi nhặt được trên đường
Xếp bằng những trang của nhiều cuốn sách
Mở đầu là một chuyện tình
Đôi trai gái dưới vầng trăng tiễn biệt
Tiếp ngay sang đoạn kết om sòm
Vụ tranh gia tài quanh một hiệu buôn
Chương hồi kí chiến tranh
Của vị tướng già ở phòng tuyến Cuốc
Chen vào mấy trang dạy nghề nấu bếp
Đoạn chạy trốn của tên gián điệp
Ai giết bà già chưa kịp biết
Sách đã kể về sa mạc Gô-bi
Phu nhân đa tình đang độc thoại lâm ly
Bỗng chằng chịt vài chương số học
Đoạn lý thuyết cao siêu của nhà triết học
Bỗng ngu si lời gã lái bò
Tôi đọc hoài không thể đoán ra
Nghĩa lý sao, tại đâu lại thế
Do ở thợ in cẩu thả
Hay anh đóng sách điên rồ
Chuyện hai người cách xa
Chắc rồi sau gặp gỡ
Em có đọc, em ơi đừng buồn sợ
Thật ra sách trên đời
Có phải trái đầu đuôi
Tất cả rối bời
Là do người ta lầm lẫn.
Tôi gọi đò bên sông
Đêm tối trăng liềm mỏng mảnh
Bãi dài gió thổi mênh mông
Tiếng tôi lẫn trong tiếng sóng rì rầm
Tiếng ngô mía lao xao lá động
Từ bờ bên kia xa thẳm
Tiếng ai đáp lại lời tôi?
Chẳng trông rõ bóng người
Chỉ nghe mái chèo khua nước
Chỉ thấy ngọn đèn vừa thắp
Sáng trên con đò đang nhẹ lướt sang
Tôi gọi đò bên sông
Lần nào cũng thế
Ngày bom đạn hay đêm mưa vắng vẻ
Bờ xa lúc nào cũng có tiếng người ơi
Đó là cha già tóc bạc áo vắt vai
Là em nhỏ bước chân thoăn thoắt
Hay cô gái tôi chưa nhìn rõ mặt
Chỉ nhớ một bàn tay, một hơi thở, câu chào
Giọng ân cần ấm cả đêm thâu…
Người đất này quen tỉnh thức từ lâu
trong giấc ngủ vẫn lắng nghe tiếng gọi
Mái chèo quen vượt qua trăm nước xoáy
Thắp ngọn đèn soi sáng những canh khuya
Đời bộ đội bao lần ra đi
Bao mưa nắng, bao mùa trăng bát ngát
Bao việc vội trên đường đánh giặc
Nhưng mỗi lần gọi đò bên sông
Nghe tiếng người ơi trìu mến lạ lùng
Tiếng ngô mía rì rầm trong gió
Tiếng đất nước cất lên cùng sóng vỗ
Nghe quen rồi mà mắt cứ rưng rưng…
Mưa dầm trên mặt đất
Là máu đỏ ngần là mồ hôi mặn chát
Mưa mát mẻ trong thơ anh
Là bàn tay êm dịu vuốt xoa
Tôi chẳng thèm nghe nữa
Hãy cho tôi chút lửa
Trong ngôi nhà mùa đông
Để tôi nướng sắn ăn
Để tôi sưởi ấm
Để tôi đốt rừng gai đen rậm
Chống lũ rắn thiêu bầy muỗi độc
Để tôi soi tỏ mặt người yêu
Đôi mắt nhiều bóng tối
Giá buốt cào vầng trán sớm nhăn nheo
Lửa hãy cho em gương mặt sáng.
Nhân dân có gì giống ngọn lửa phải không anh
Gió bão ngàn đời vẫn nối nhau chẳng tắt
Lửa đường không có mặt
Trong tay kẻ đốt nhà
Sẽ là tai ương khủng khiếp.
Nhưng lửa của tình yêu khi tức giận
Sẽ ra tro mọi lồng cũi mọi ngai vàng
Và những tên bạo chúa khôn ngoan
Hết ảo tưởng thôi van xin chờ đợi
Lửa sẽ bừng lên tự soi sáng cho mình.
Có nhà triết học cổ Hy Lạp nói rằng:
“Bản chất của mọi vật là lửa”
Truyền từ đá sang gió
Từ nước sang gỗ
Phút đốt cháy là phút nảy mầm
Con người trao lửa cho nhau
Từ những lồng ngực tròn căng
Sự sống là lửa
Thiêu huỷ và sinh nở
Bình minh là lửa
Mở ngày mới và xé toang ngày cũ.
Cho ta làm ngọn lửa…
2-1971
Tặng Lưu Minh Vũ
Cha lên làng sơ tán thăm con
hoa mận nở trắng vườn
năm sắp hết
chợ quê rộn rịp
vàng hương nếp mới lá rong xanh
hai cha con ngồi trên bờ đê cao
sông chiều ngút khói
gió rạp mình cỏ dại
sau lưng Hà Nội sương mờ
thành phố vừa trải qua
những trận bom huỷ diệt
lòng cha giờ dập nát
những xác người máu loang
biết nói gì với con
đôi mắt trẻ đen tròn ngơ ngác thế
cuộc chiến tranh đã mấy chục năm trời
con mới gần ba tuồi
tia nắng sớm mong manh chùm lá mới
đêm của đời gió bão đã dài lâu
con bi bô với bàn ghế cỏ cây
tập gọi tên các sự vật trên đời
tập tin lời người lớn
cha làm sao nói được
những khổ đau lầm lạc đợi trên đường
các ác đen xì trong mỗi quả bom
mang mặt đẹp nói cười khôn khéo
con hát lời ngọng nghịu
“vịt dắt tay gà hai đứa đi chơi”
áp trán vào gò má thơ ngây
cha bỗng thấy chẳng có gì đáng sợ
cha dạy con mến thương tất cả
rồi tự con sẽ biết căm thù
cha dạy con tin yêu từ ngọn cỏ
rồi mai sau con sẽ nghi ngờ
con sẽ trả lời những câu hỏi đời cha
con cũng sẽ đặt nhiều câu hỏi mới
lòng cha dẫu héo khô cành mận dại
nhựa âm thầm buốt trắng những chùm hoa
con ơi con hãy tha thứ cho cha
cha chẳng thể nào sống cùng mẹ được
đời cha nắng gắt
mẹ con cần suối mát của đồng vui
con khôn lớn trên đời
hãy yêu thương mẹ
và hãy hiểu cho cha
Tết hoà bình đầu tiên
đất nước nghèo xơ xác
cha cũng chẳng đủ tiền
mua cho con áo đẹp
chiều bên sông gió rét
con lặng nhìn tít tắp bãi ngô xa
– Bên kia sông có gì hở cha?
– Bên kia sông có đường đất đỏ
có ruộng mía trỗ cờ trắng xoá
những vườn đầy quả ngọt những đồng hoa.
– Có bươm bướm không cha?
– Có, có rất nhiều bươm bướm.
Con thì thầm trong hơi thở mạnh
– Sông rộng thế làm sao sang được?
Cha ôm con vào lòng, con bé bỏng của cha
– Bên kia sông nhiều bướm nhiều hoa
rồi cha con ta sẽ tìm được con đò
đi sang bên ấy.
1972
Tặng Quốc Anh
Thị xã dựng những khung nhà mới
Trên dãy tường đổ nát mùa đông
A B C tiếng trẻ học vỡ lòng
Cỏ trên những nấm mồ xanh nõn
Lá ướt cây bàng lao xao chim hót
Những mảnh bom của hai cuộc chiến tranh
Han gỉ trong bùn
Nhà xây chưa xong vôi vữa ngổn ngang
Mẹ đã ngồi nhóm lửa
Mấy năm rồi anh không về thị xã
Chẳng còn đi trên dãy phố quen
Dải đồi xa anh nằm lại một mình
Chắc cỏ mọc như nơi này xanh nõn
Tháng hai mưa có nở nhiều hoa tím
Mảnh bom thù trong ngực buốt không anh?
Phủ Lý chiều nay thoáng mưa xuân
Bè bạn gặp nhau nhớ anh biết mấy
Thuyền chở đá ngược dòng sông Đáy
Nắng tắt dần trên những vạt buồm căng
Như câu thơ anh viết nửa chừng
Mai bưởi chín anh không về hái nữa
Năm lửa cháy các anh đi dập lửa
Tin tương lai như chùm quả ngọt ngào
Dẫu không về chẳng khuất xa đâu
Nấm mộ xuân sang phập phồng cỏ mát
Trái tim anh vẫn đập dồn dưới đất
Gửi lại mến thương hy vọng chờ mong
Chúng tôi nào có thể sống dửng dưng
Gió mạnh thổi ngoài ga giục giã
Ánh sáng toả ra từ nụ cười em nhỏ
Và chân trời như mắt anh trong
1970
Tập thơ gồm 29 bài thơ.
Tặng mẹ
Những tấm áo xưa con nhớ lắm
Mũi chỉ đường kim tay mẹ dịu dàng
Tuổi thơ đâu những trưa hè xanh thẳm
Tuổi thơ nằm trong áo nhỏ yêu thương
Con lớn thêm áo cũng lớn thêm
Mỗi bận mùa đông đi, trời bớt lạnh
Mưa xuân rơi, hoa cải vàng sắc nắng
Mẹ dành tiền may áo mới cho con
Con chỉ biết vui mỗi độ trăng tròn
Mỗi Tết đến nghe áo hoa sột soạt
Chưa biết mẹ thêm nếp nhăn đuôi mắt
Bởi lo lắng nhiều vất vả sớm hôm
Nhà đông anh em, áo thường xuống gấu
Mẹ còn chắt chiu từng mụn vá vai
Đâu những tối mẹ ngồi khâu lại áo
Khi bên thềm xào xạc gió heo may
Ngày tháng thoi đưa, con đã cao hơn mẹ
Chẳng hồn nhiên khi lòng con biết nghĩ
Áo dài hơn, tuổi mẹ cũng nhiều hơn
Dẫu vá vai, màu bạc, chỉ sờn
Nhưng trong áo ấm đường khâu mẹ vá
Yêu mẹ nhiều nên áo cũ con thương
Bài hát trong một cuốn phim cũ
Thức dậy giữa đêm dài
Thằng người bé nhỏ
Đứng trước mịt mùng sóng vỗ
“Ta là ai
Ta đến làm gì ?”
Đội mũ phớt rộng vành
Áo vét-tông kiểu đầu thế kỷ
Anh hề xiếc đã già
Không làm ai cười nữa
Lũ trẻ ngồi xem
Lầm lì cau có.
“Ta đến làm gì ta sẽ đi tới đâu ?”
Các sinh viên bàn cãi nhau
Về ý nghĩa của tồn tại
Em ngồi im lặng
Cô đơn với chính mình.
Tập an-bom em bỏ quên
Hê-minh-uây đeo súng săn
Chân dung Bô-voa ngày trẻ
Cuốn sách viết từ thế chiến thứ hai
Mọi chuyện quẩn quanh vẫn thế
Điều chủ yếu chưa tìm ra
Anh là gì của em
Con người là gì đối với nhau ?
Bài hát trong một cuốn phim cũ
Khi dãy phố lên đèn
Làm cô thợ khâu buồn phát khóc
Ước chi mọi việc giản đơn
Như bó tầm xuân vừa mới hái
Vị thần lo âu vị thần khắc khoải
Đứng bên linh cữu Phao-stơ
Từ thuở con người trong hang động bước ra
Mặt nhân sư nói gì
Chưa cách nào hiểu được.
Sóng khổ đau đã tạc hình em
Anh yêu ngọn lửa đó
Bài hát trong một cuốn phim cũ
Như những con đom đóm
Thức dậy giữa đêm dài.
Anh vọng về em một sắc trời xanh
Ở nơi xa em có nhớ gió ân tình
Có phải mơ không mà anh thấy em trong tà áo
Một hương môi mận chín một lời thanh
Ru giấc mơ buồn khoé biếc long lanh
Tự nơi xa hương quen ấm ngày lòng anh nhạt
Em như gần như xa lẩn khuất
Anh bỗng thành chim nhạn vọng trời xanh
Anh nhớ em trong nỗi lá nhớ cành
Nhớ nỗi nhớ của vườn xưa tội quá
Dẫu mưa mùa đông dẫu dông mùa hạ
Dẫu ngày mai chẳng biết sẽ ra sao
Anh cố quên nhưng chiều gió cứ vào
Trong giấc ngủ trong ánh trăng hương đất
Đều gợi em hình dáng xôn xao
Tàn ác ư? đắm đuối? hay buồn đau
Hay tuyệt vọng hay chính là tuổi trẻ?
Không biết nữa, anh là chàng thi sĩ
Hay kẻ bộ hành sa mạc khát sương mê
Ngắt trên cành anh khóc một hoa lê
Một trời tối sập xuống làn mi và trăng mọc
Bỗng sáng lên cơn mưa rồi phút chốc
Em lại về với anh như mùa xuân
Như ngày trong thành phố đẹp yêu thân
Anh đã gặp em, em là tia nắng
Thoảng qua, rồi buổi chia ly cay đắng
Lung linh hoa hồng nở giữa hoàng hôn
Gai nhọn đâm máu ứa cả tâm hồn
Tự đó dịu dàng mà chói chang em tới
Lúc hiện lúc đi ngẩn ngơ, chấp chới
Để anh thành nai lạc khát suối lành
Để anh thành nhạn lẻ vọng trời xanh.
26-2-1966
(Tưởng tượng về một bài hát)
Bây giờ
Hai đạo quân đã giết hết nhau
Tiếng trống cuối cùng đã băt
Người ngựa đều ngã gục
Chỉ còn con quạ xám đậu trên bờ.
Bây giờ
Thành Cổ Loa đã mất
Trước mặt là biển rộng
An Dương Vương tóc bạc phơ
Lưỡi gươm đưa
Lòng ngọc trai thấm máu.
Bây giờ
Người sao Hoả mắt đèn pha
Lưỡi dài bạch tuộc
Đã tràn xuống đen ngòm mặt đất.
Cánh tay ai
Mọc trên tường đá rắn
Ai dấu dao găm trong áo choàng
Đi giữa những hình ma-nơ-canh
Những xe hơi điên cuồng
Tay chắp lại như đòi như cầu khẩn
Điệu dân ca mền mà đau đớn.
Bây giờ
Rừng đen mặt nạ sắt
Vắng hoang trong mưa rào
Nằm xóng xoài cô gái nước da nâu
Hoa cúc xuyên qua miệng.
Bây giờ
Em trụi trần dưới vòm cây tối đen
Nhực đồi trăng ướt đẫm
Tay chập chờn lửa sáng
Nhưng đã muộn lắm rồi ôi muộn lắm
Vực sâu đã mở ra
Chôn cả lời trăng trối của mùa thu
Một chiếc lá khổng lồ đỏ thắm.
Lá cơm nguội rơi vàng rãnh nước
Mưa ướt đầm trên gạch vỡ tan hoang
Đêm Nô-en
Trời vòi vọi màu hoa huệ trắng
Mưa rửa sạch máu tươi trên đá lạnh
Những bé em nằm ngủ trong mồ
Trên hoang tàn tăm tối các cửa ô
Người kéo về dự lễ
Tóc xoã âm u
Khăn tang trắng xoá
Áo dài lễ chập chờn
Những cô gái gầy thơm
Như nến trắng đi trong đêm tối
Vòm nhà thờ cao nghi ngút khói
Tiếng đàn oóc vang trầm
Dàn đồng ca khóc than
Hoa hồng rụng trên bàn như máu úa
Tôi không tin
Lỗ đinh trong tay tượng Chúa
Chúa của tôi ngồi ở bên đường
Ngủ gục trên nắp hầm trú ẩn
Chúa của tôi bom thiêu cháy xém
Chúa của tôi hát xẩm trên tàu điện
Chúa của tôi bới gạch vụn tìm con
Chúa của tôi đêm nay lang thang
Không cửa không nhà vật vờ đói rét
Tôi lớn lên giữa thời bạo ngược
Biết trông đợi gì biết tin tưởng vào đâu.
Giê-su
Tình thương không thể ngăn tội ác
Đêm nay kẻ giết người
Ngồi quanh bàn ăn mừng Chúa ra đời
Đêm nay những vĩ nhân nâng cốc
Cò kè mặc cả với nhau.
Nói cho các người biết:
Tôi không quên gì đâu
Tôi nhớ hết và tôi không tha thứ
Phố nghèo hút gió
Dưới vòm cây run rẩy tối đen
Tôi thì thầm lời cầu nguyện của mình
Sao cho máu đừng chảy nữa
Sao cho người lính trở về
Lũ trẻ ngủ ngon
Cái chết không cắt ngang giấc ngủ
Nguyện cho phố tôi
Không ai phải quanh năm túng đói
Không còn ai bị mỏi mòn sỉ nhục
Nguyện cho kẻ ốm mau lành
Nguyện cho người tôi thương không phải khóc
Nguyện cho lòng tôi đừng sợ hãi
Nguyện cho lòng tôi đừng nguội lạnh tình yêu.
Người ơi tôi gục xuống tay người
Quỳ dưới chân người
Hãy tha thứ cho tôi
Đã bất lực đã yếu nghèo mệt mỏi
Chỉ xin người thức tỉnh
Đừng bị dối lừa đừng rời rã tan hoang.
Đêm Nô-en
Thành phố rú còi báo động
Những dòng người tán loạn
Những giọt mưa trên mặt tôi lạnh buốt
Bầu trời cứ dâng lên cao tít
Và gió thổi bùng lời nguyện ước của tôi.
Đêm Nô-en 1972
Cho anh hái một nhành mi xanh biếc
Trong giây phút hai ta tiễn biệt
Nắng rụng vào khoé mắt thoảng bóng mây
Tơ buông tơ hay gió se qua tay
Theo khắp chốn đường anh xa tắp
Một nhành mi thôi làm sao mà gặp
Ở chân trời đang gọi không phân vân
Cây đâm chồi khúc nhạc mùa xuân
Bàn tay vẫy trong nắng nhoà xin chớ tiếc
Đời rất rộng không lo lẻ chiếc
Thôi đưa nhau đừng nhìn theo anh
Nước mắt đừng ướt buổi chiều xanh
Nỗi buồn ấy ai nào biết được
Đối với anh chỉ con đường phía trước
Buồn không cùng nhưng mà phải đi thôi
Cánh chim bay và tàu đã nổi còi…
Sương chiều nhẹ phủ tựa trong mơ
Liễu rũ bên hồ vương tóc tơ
Sóng biếc rì rào hôn ngọn cỏ
Gió yêu hoa thắm tới làm thơ
Mắt cá chân em bốc lửa
Trong buổi chiều phiêu bạt
Những chiếc xe bò đi vào thành phố.
Cuộc chém giết lặng dần
Các dũng sĩ thân tàn ma dại
Đập nát những cây đàn quý
Ngồi nướng thịt cóc ăn
Con mèo đi hai chân
Kêu lên tiếng trẻ khóc.
Tóc em bù rối tro than
Tóc gió đen quanh cột đèn xiêu đổ
Cổng nhà thờ gạch vỡ
Lão ăn mày mù thổi sáo
Điệu gọi hồn âm u
Lũ trẻ mở nắp quan tài đứng dậy
Mình quấn đầy vải liệm
Chạy theo ta xin tiền
Ngàn mũ sắt lặng im
Trong ráng chiều đỏ rực
Đã lâu không có con tàu nào cập bến
Không con tàu nào ra đi
Biết nói gì nữa em, cô gái hoang
Của hải cảng tối
Của tấm chăn nghèo thời chiến tranh phá hoại
Của nỗi buồn nội chiến ?
Cô gái hoang tóc bay như bờm ngựa
Đi bên bờ vịnh thuỷ lôi
Mắt cá chân xanh biếc
Ngực mềm trôi về bãi sú xa
Nghe sóng đập vào những cây đàn mới.
(Hải Phòng 11-1972)
Trên bình nguyên đá và cát bỏng
Nỗi cô quạnh con người dưới nắng
Thịt xương ta là tù ngục của hồn ta
Thân xác hẹp hòi mà ta khao khát bao la
Bầy chim dữ đen ngòm đang chặn lối
Những buồn chán nửa người nửa khói
Những thân cây mệt mỏi
Đang chồm lên như nghiến nát ta rồi
Lại gần đây gần nữa em ơi
Ta tựa vào nhau không sợ hãi
Anh và em, đôi ngực trần trơ trọi
Thách thức tương lai
Thách thức hào sâu thách thức bầu trời
Những cối xay gió và bóng đêm độc ác
Em – vết thương và bàn tay hàn gắn
Là cơn khát khô cũng là suối mát lành
Anh nâng tình yêu làm chiếc mộc làm thanh gươm
Nhận tất cả và chối từ tất cả
Tìm đến, vượt lên, rồi lại tìm đến nữa
Dòng sông lớn luôn băng đi hối hả
Là sự tự do ta tặng cho mình
Lẽ sống và lẽ chết của anh,
Ta đi mãi về nhau tìm mãi bản thân mình
Cuộc chinh phục suốt đời không tới đích
Cuộc chinh phục suốt đời không chiếm lĩnh
Những địa tầng đảo mới những ngôi sao
Thật nhọc nhằn mà cũng sướng vui sao
Ta gửi lại những đỉnh non cao vời nên giá lạnh
Nỗi thất vọng làm gương soi hy vọng
Ta gửi lại tình yêu như ánh sáng hiền hoà
Và chân trời – di chúc của đời ta.
tặng Nguyễn Thị Hiền
em đi, phố ngày mưa
suốt đường dài không nói
cánh cửa chiều khép lại
hoa đầm đìa mưa ướt chói trên cao
ga ngổn ngang gạch đổ, những toa tàu
như năm tháng nặng buồn em có nhớ
ta đi giữa cỏ hoang và gỗ đá
giữ trong lòng ngọn thác trắng trào sôi
một tình yêu không biết nói cùng ai
đến điên dại đến nghẹn ngào đau đớn
mặt anh vỡ trong tấm gương thất vọng
em ơi ngày ấy em đâu?
hoa cúc xanh tuổi nhỏ chết từ lâu
những hòm xiểng chất đầy khu phố chật
những bãi rác những thùng xe cũ hỏng
những bạn bè thơ trẻ đã già nua
đêm chiến tranh thành phố tối âm u
không đèn sáng lời ru không bếp lửa
ghế công viên hoá bầy dã thú
nằm im lìm dưới mặt trăng đen
xác người trôi trên biển sóng xô tan
huyệt bom tối ầm ào cơn gió hú
ta đi suốt một đời đau khổ
chân lỡ lầm bao ảo ảnh chờ mong
anh vẫn nhen một ngọn lửa âm thầm
hình bóng em chập chờn trong lửa ấy
(ai trong đời chưa một lần mơ thấy
không có quyền phán xét những câu thơ)
sóng khát khao đập cửa đêm ngày
nên chói chang đời anh, em tới
mắt em mở với chân trời xa vợi
nhưng hơi ấm anh cầm là ấm của bàn tay
em bằng xương bằng thịt đây rồi
anh đợi mãi, cuối cùng em đã đến
hơi thở em từ lâu anh đã thuộc
tóc em đây lời nói của em đây
nhặt anh lên trong cỏ sắc đường dài
như bóc một lá thư chưa kẻ nhận
và thương mến có nghĩa là hy vọng
anh tin đời theo nghĩa lứa đôi…
con tàu nào mang gió ấy ra khơi
chẳng hề có một ngày cập bến
đích của nó luôn luôn là phía trước
là chân trời mãi mãi ở trong em.
(29-03-1973)
Em làm thay đổi đời anh
Như màu trời đổi thay sắc nước
Như gió bấc, gió nồm đổi mùa nóng lạnh
Như phù sa đằm thắm tạo đồng bằng
Anh vào trong vòng tay em
Như tàu vào bến cảng
Biết em là nước mắt của quê hương
Có gì đâu. Chuyện đơn giản dễ dàng
Mà đến nay anh vẫn chưa hiểu hết được
Giữa ý nghĩ rối ren, em là mặt trời trong biếc
Ý nghĩ của anh, thành vầng trán của em
Mỗi ngôi nhà, ngọn gió, mỗi ban đêm
Mỗi tiếng hát đều vọng từ em tới
Anh đọc bao sách dày về tình ái
Bao vần thơ anh viết trót đau buồn
Cứ nghĩ rằng những thiếu nữ như em
Chỉ có trong giấc mơ huyền hoặc
Trên đời này niềm vui không có thật
Và tình yêu chỉ trong truyện mà thôi
Anh hay đâu, anh đã lầm rồi
Em vụt đến cho lòng anh chói lọi
Em vụt đến như mùa xuân bối rối
Với tình yêu là ngọn gió màu xanh
Người đầu tiên hiểu đôi mắt anh
Người duy nhất hiểu điều anh chẳng nói
Hiểu nỗi anh lo, cả những điều tội lỗi
Vẫn bao dung như biển lớn yên lành
Không có em anh sống cũng chẳng là anh
Cám ơn bàn tay chỉ sắc màu hạnh phúc
Em là rễ nối liền anh với đất
Lại là chồi mở búp đón sương mai
Lạ lùng như giấc mơ, mà chẳng phải giấc mơ
Em rất thật như là da thịt
Gần gụi lắm như cơm ăn áo mặc
Lại lung linh như một ánh trăng ngà
Hơi thở êm đềm, đôi mắt mở to
Ngày hạnh phúc có nụ cười mỏi mệt
Là dịu dàng, em cũng là mãnh liệt
Như thủy triều sóng mạnh vỗ vào đêm
Ôi đêm này anh biết nói gì thêm
Em đã là tất cả:
Sao của hoàng hôn
Mầm thơm của mạ
Niềm tin cần cho những năm gian khổ
Và tình yêu nuôi nấng những con người.
Nhành khô trụi lá đã đâm chồi
Cánh én bay về từ núi khơi
Như thư tin báo mùa xuân tới
Náo nức trong lòng, chim én ơi
(Tặng Nguyễn Thị Hiền)
Có lẽ bởi lòng nhiều tan vỡ quá
Gặp em rồi tôi vẫn chẳng dám tin
Sớm mùa đông tôi ra phố tìm em
Vẫn không hiểu vì sao em đã đến
Tôi mong em từ ngày thơ xa lắc
Tôi tìm em trong bao trang sách đọc
Tôi đợi em trên mọi ngã ba đường
Tôi gọi em khản giọng những đêm sương
Tôi lầm lạc ngỡ em không có thực
Em thuở ấy nơi nào, em có biết
Sao ngày xưa ta chẳng đến cùng nhau
Phút bàng hoàng nhớ hết mọi buồn đau
Tôi khóc trên tay em lặng lẽ
Tôi sợ lắm, mùa đông sương buốt thế
Em có là mãi mãi để tôi yêu
***
Như hai kẻ lạc loài nay nhận ra nhau
Em chẳng kể về những ngày xa cách
Anh nhìn em đoán thầm trong đáy mắt
Thấy nghẹn ngào khát vọng của đời anh
Giờ khắp nơi những tấm gương trong
Đã vỡ vụn sau dập vùi bom đạn
Người con giai yêu em
Đã chết ngoài mặt trận
Thành phố nghèo mùa đông
Ai cũng bàn về chiến tranh chấm dứt
Điều cần nói cùng em chưa nói được
Lòng anh buồn như một đóa ca dao
Những tượng thần trên vách đổ lao đao
Đêm khuya lắm, chắc rằng em đã ngủ
Nửa đêm, những con tàu
Thả neo ngoài cảng
Ngôi nhà cũ đã tan
Vì một thói quen
Tôi vẫn khoá cửa cất chìa khoá vào túi
Bậc đá lấm bùn
Lòng tôi như sỏi hoang
Trên cầu Hạ Lý.
Tấm áp phích cũ đã bong
Vở kịch cũ đã quên
Không ai nhớ tên các diễn viên
Khắp nơi vào màn cuối cùng
Tấm kịch chiến tranh khủng khiếp.
Em không về và anh ta đã chết
Xác con tàu trúng thuỷ lôi
Dạt về cửa sông.
Hải Phòng mùa đông người đưa thư già
Ngồi vấn thuốc đầu ngõ Kỳ Đồng
Anh một mình vào nhà hát lớn
Âm thầm giữa ghế xếp mênh mông
Tấm màn nhung kéo lên
Những tên hiệp sĩ trung cổ bước ra
Những lão thầy tu đeo mặt nạ
Đã giết chết Kiều Nguyệt Nga
Đétzđêmôna, Đun xinê Ôphêlia
Đã giết chết người chơi xen-lô
Đã giết chết người thổi ô-boa trong dàn nhạc
Giết chết người chỉ huy ánh sáng
Anh chàng điều khiển chương trình
Bỏ chạy khỏi rạp hát
Chính lão soát vé dẫn lũ cướp vào
Những tên I-a-gô khốn nạn
Đã giết chết tuổi thơ của chúng ta.
Tấm màn hạ xuống
Như không có gì xảy ra.
Hải Phòng mùa đông quán nước cũ
Những bình hoa đã vỡ
Hoa bằng lăng sót lại
Ướt đẫm trước hiên nhà
Gã thuỷ thủ tóc dài
Huýt sáo điệu nhảy Tây Ban Nha
Bản nhạc ấy ngày xưa em hát mãi
Anh không tìm thấy tấm áo nào của em
Mảnh gương nào của em
Trong căn phòng đổ nát
Bầy chim di đói khát
Không tìm thấy gì ăn
Trên con tàu đắm
Trên phố phường gạch vụn
Năm tháng hoang liêu
Bạn bè lưu lạc
Xác kẻ giết người và người bị giết
Đều đã tan thành bùn đất.
Và tấm màn đóng xuống
Như không có gì xảy ra.
(1972)
Tặng Giang)
Nhà văn xưa tôi yêu mến mê say
Nay già lão được chính quyền sủng ái
Lưng còng xuống quên cả lời mình nói
Phản bội những điều trong cuốn sách thiêng liêng
Bác tôi chỉ huy trinh sát trung đoàn
Người anh hùng tuổi thơ tôi thán phục
Nay thủ trưởng một văn phòng lớn
Suốt ngày lau xe đạp chữa đèn pin
Cô bé tôi yêu giờ đã lấy chồng
Béo tốt càu nhàu tẻ nhạt
Thằng bạn nhỏ cùng vui đùa thưở trước
Cụt hai chân từ mặt trận lê về
Chỉ lũ chim xưa vẫn đập cánh bên hè
Hoa tigôn đẫm nước
Hoa tigôn của TTKH
Bài thơ thời đi học nhớ không em
Bài thơ đắng cay tuy điệu mà buồn
Nay đọc lại chẳng còn rơi nước mắt
Hoa tigôn như trái tim vỡ nát
Chết âm thầm dưới những bước chân quen.
tiếng thét xé mặt sông
chuyến phà công bom đắm
tiếng trẻ gào dưới tầng nhà đổ sập
thời khắc vỡ tan trên những chiếc đồng hồ
những bàn tay nát nhừ
những mặt người lộn ngược
gió khét mùi tóc cháy
máu bê bết trên lá cây run rẩy
khói đen che khuất mặt trời
bom la-de và bom hơi
thủy lôi đầy mặt biển
còi báo động đêm ngày gầm thét
như tiếng rú con bò khổng lồ
trên nóc nhà bị kẻ nào chọc tiết
thành phố nửa đêm chạy giặc
trăng đỏ ngầu trong tiếng ve sôi
những đoàn người hối hả dắt nhau đi
tay xách vai còng gánh nặng
cửa ô chật nghẽn
tiếng còi giục người la
sách thư viện chất cao trên nhưng xe bò
bệnh xá chở những giường sắt trắng
những bệnh nhân què cụt
những cụ già ngồi bệt bên đường
bà mẹ gầy hốt hoảng gọi tìm con
thành phố của tôi đồng bào tôi đó
môi khô nẻ lòng như máu ứa
tôi trở về những khu phố trống không
giày dép thừng dây rơi vãi khắp đường
tiếng loa vang tiếng nhạc kèn dồn dập
“ta đã vây Công Tum!
ta đã chiếm Hải Lăng!
xe tăng ta tiến về Quảng Trị!”
lính dù ngụy trẻ măng
đang bắn nhau dữ dội dưới chân thành
đường bom phá tôi không về phố biển
Hòn Gai đẹp chỉ còn là gạch vụn
em một mình phiêu bạt tới nơi đâu
quán hàng hoa nhỏ xíu của bà Tầu
bán những chùm hoa nhỏ xíu
hoa trên đá chóng tàn chóng héo
nữa bây giờ pháo dập với bom thiêu
mùa hạ năm nay tu hú về nhiều
kêu xé ruột khắp bờ đê cỏ cháy
thương nhớ bạn nơi chiến trường lầm lụi
thương bầy em buổi sớm ấy ra đi
trổ trên tay những hình vẽ dị kỳ
bóng chúng ngã trên chang chang đất nắng
những hầm hố bốc hơi hầm hập
đạn đỏ lừ rạch nát trời đêm
đài phát thanh đưa tin
trạm-tự-động lên mặt trăng
mang đá lạnh cát khô về trái đất
các em ta đói khát
ngủ bên đường nhớ mẹ khóc thâu đêm
Thượng Hải giăng đèn đón tổng thống Ních-sơn
nguyên soái Diệp Kiếm Anh uy nghiêm tóc bạc
đưa khách quý thăm chiến khu cách mạng
tổng thống Mỹ lệ nhòa
khóc oan hồn em bé Ta-nhi-a
bom ném xuống Minh Khai tan nát những ngôi nhà
tướng Lâm Bưu lên máy bay chết cháy
chủ tịch Mao ốm rồi lại khỏi
những siêu nhân vĩ đại
những tư tưởng lớn lao nghe đến kinh người
những thần tượng tiêu vong những đứa trẻ ra đời
bóng tối nắm tay nhau, tình yêu chưa hợp lại
thế giới lo âu đầy xấu xa phản bội
ngày càng ít những điều đáng để ta tôn trọng
nền văn minh lạ lùng của những trái bom
những đám mây gây mưa những mìn nổ từ trường
dân tộc mấy mươi năm giết và bị giết
mỗi phút sống cùa tôi đều có người đang chết
mà bàn tay gầy guộc của tôi
không che chở dược ai
trang giấy mỏng của tôi
không ngăn nổi một viên bi độc ác
chiều nay tôi ra phố
người ta lột áo bán ngoài cửa chợ
người ta mặc cả từng cân tem gạo
con gái con trai áo rộng vai gầy
không còn đủ sức yêu nhau
sinh viên rời trường đại học
lên bờ đê vác đất
chúng tôi mang những viện bảo tàng đi sơ tán
chúng tôi ra vớt mìn ngoài biển
chưa có mùa hè nào như mùa hè này
cả nước sôi lên như bão
Cô đào nổi loạn Giên Phôn-đô
trên đê Hải Dương vung nắm tay họp báo
người ta giết sinh viên Nguyễn Thái Bình
bằng năm viên đạn
tuổi trẻ chúng tôi tìm gặp nhau
đặt lại những câu hỏi
về cuộc chiến tranh này
về mọi giá trị trên đời
nguồn gốc những nguyên nhân
của chém giết và thù hằn
bất công và đói rét
cần phải làm gì
để có lý do mà hy vọng?
cần phải làm gì
Hải Phòng Thanh Hóa Nam Định
những thành phố bị hủy diệt
những vụ thảm sát khổng lồ
những thành phố điên
Huế Đà Nằng Sài Gòn
Quảng Trị An Lộc Đường 13
cần phải làm gì
những đoàn tàu chật quân lính ra đi
những thương binh chống nạng xếp hàng bia
những trẻ em chết vì bệnh viêm não
cơn bão dữ kéo dài
cây bên đường gục ngã
rạp chớp bóng từ lâu đóng cửa
tấm áp phích phim “Quảng trường Đỏ”
treo từ 16 tháng Tư
hình đôi trai gái đã mưa nhòa
chỉ còn con ngựa đen
đứng im trên nền vải rách
mặt trời trắng đốt nung thành phố trắng
những ngôi nhà những cột điện gầy đen
người ta truyền nhau bản tin
về chuyến đi của đồng chí Lê Đức Thọ
lời tuyên bố của nghị sĩ Mắc Ga-vơn
cuộc chiến tranh chưa rõ ngày chấm dứt
người ta bắt giam những kẻ phao tin nhảm
báo đăng ảnh trẻ con bị giết
ảnh tên giặc lái cúi mặt
và cánh đồng mười tấn lúa xanh
tôi gặp em trong thành phố bị bom
bức tranh tôi mới vẽ
cô bé mặc áo nắng
cổ rất gầy và mắt rất to
nước ngập đường hoa sấu rụng trong mưa
tôi nói cùng em nhưng khát vọng bì chà đạp
những tường vách phải tự mình phát nát
con người cần một tổ quốc yên bình
cần đi tới không ngừng cần tin tưởng
cần yêu em và cần được em yêu
năm giờ chiều
tôi đợi em trong quán cà phê
ngày mai tôi đi xa
lũ cào cào xanh lao mình vào cửa kính
hơi nước bốc lên từ cửa hiệu nhuộm
cô gái phơi những tấm vải màu
tàu dồn toa rung chuyển cả thân cầu
em sắp đến
những trái cây sắp chín
gió lồng lộng vòm cau
người qua đường mỉm cười chào nhau
họ nắm trong tay bí quyết của hạnh phúc
lũ trẻ hò hé om sòm
thân trần trụi trên mặt đường nóng bỏng
chúng thả những con diều trắng
lên vô biên thăm thẳm của trời hè.
Không có làng quê nào để từ bỏ
không có thành phố nào để đi đến
không có vật quý nào để mất
không thư ai để chờ
không hòn đảo nào để phát hiện
không thành quách nào để chiếm lĩnh
không vị thần nào để tin
không quỷ ma nào để sợ
không thuộc bài hát nào để tự hát lên
không có góc tối nào để một mình giấu mặt
không người con gái nào để thương yêu
không người đàn ông nào để trọng
không có kẻ thù nào để ác
không có tội lỗi nào để phạm
không có cả một nỗi buồn để khóc
cũng chẳng có chiến lũy nào để chết
Chúng ta làm gì cho hết buổi chiều nay?
Các em đã đi rồi
Khu tập thể đông người sơ tán hết
Sân gác hành lang vắng ngắt
Cầu thang bậc cửa trống không
Đâu rồi những bước chân
Tiếng reo cười lũ trẻ
Như bầy chim sẻ
Ầm ĩ khắp nhà
Hay làm ồn luôn bị rầy la
Trên ô cửa mắt nhìn lay láy
Đêm ấy bom rơi chúng choàng thức dậy
Đứa theo mẹ dắt em đứa ôm chặt tay bà
Đứa ôm làn xách bọc chạy sau xe
Lật đật vừa đi vừa gục đầu ngủ gật.
Bây giờ các em đâu?
Khu nhà đầy tiếng gió
Hòn bi xanh đỏ
Còn nằm lăn ở góc sân
Nét phấn thơ ngây nguệch ngoạng khắp tường
Vòng mặt trời, những con chim vỗ cánh…
Ngoài kia tiếng gầm xe xích
Tiếng còi báo động rền la
Tôi như khu nhà
Bỗng già nua hoang vắng
Nhớ tiếng nói nhớ từng gương mặt
Như mình có lỗi với bầy em
Như tại ngày thường
Mình hay đe hay mắng
Chúng nó giận rủ nhau đi mất
Bốn phía bây giờ tẻ lạnh
Tưởng như trên mặt đất
Bỗng không còn trẻ thơ
Như thế giới này quá độc ác xấu xa
Các em đã bỏ đi hết cả
Nỗi đau nhịp cầu gãy đổ
Nỗi đau nhà tan gạch vỡ
Nhưng da diết nhất nỗi buồn
Mọi khu nhà đều vắng bặt trẻ con
Chỉ còn người lớn tinh khôn
Chỉ còn tiếng gầm tiếng nổ
Mái nhà ta trẻ không dám ở
Các em ơi, hãy tha thứ cho anh
Những con quay những hòn bi bé nhỏ
Hãy tha thứ, anh xin làm tất cả
Để các em trở về
Để cuộc sống như bức tường tin cậy chở che
Các em vẽ những vòng tròn rực rỡ.
1973 – 1974
Buổi sáng chúng ta gặp nhau
Lá cuối mùa đông
Như những bàn tay rụng xuống.
Chúng ta bảo nhau tin chiến sự
Những vùng đất thân yêu trong đạn dữ
Hạm đội Mỹ đậu sát đất liền
Những tên nghị viên đòi đổ bộ.
Những đứa trẻ con vô tư
Những đứa trẻ con mười bảy tuổi
Hôm nay tòng quân.
Lại sắp hết một năm
Đất nước chưa xong giặc
Bao nhiêu người chết
Tiếng súng đóng đinh lên ngực cuộc đời
Trên nền cũ tay ta phá nát
Chưa xây xong được gì
Những ước mơ tuổi mười tám của ta
Tất cả còn đang dang dở
Nụ cười trên môi thật khó
Trồng cây lúa thật cay cực.
Sắp hết năm đêm nằm thường muốn khóc.
Người qua đường với ta như ruột thịt
Chưa ai trọn một ngày vui.
Buổi sáng chúng ta gặp nhau
Bao nhiêu dự định phải làm
Buổi sáng xua tan mộng đẹp của đêm
Buổi sáng đuổi đi chỗ khuất của lòng.
Năm mới sắp sang
Hoa cải tươi vàng
Độ này thức ăn rẻ hơn trước
Mọi người nói thật hơn.
Những mầm cây lớn âm thầm trong tối
Sẽ làm cho mặt đất ngập màu xanh.
Cần phải yêu thương hy vọng đấu tranh
Để giải thích và đổi thay cuộc sống.
(12-1970)
Em về một ngày rồi lại ra đi
Những hông hoa tím của mùa hè
Đã nở đầy trên phố
Cánh hoa nhòe trong mưa tơi tả
Như những gương mặt ngày xưa không còn ai nhớ nữa
Đêm chiến tranh
Thành phố không đèn
Má em tựa vào tay anh gầy guộc
Tóc em trắng trong cơn mơ thảng thốt
Chúng mình chẳng nhận ra nhau
Đứng giữa hai ta là những người đã chết
Bóng họ che đen sì cả mặt
Những vết thương rách nát
Những nụ cười từ lâu đã tắt
Như tuổi trẻ sớm tàn trong cay cực của ta
Ích gì đâu hoa tím của ngày xưa
Cầu đã sụp con tàu không chạy nữa
Anh ra ga chẳng biết đón ai
Người ta ngủ dưới những manh vải nhựa
Người ta bán những bát mì đã vữa
Những miếng da bò luộc chín
Những nỗi buồn không quần áo chở che
Mưa rơi vào cốc bia
Chẳng có chút mặt trời nào trong nước lạnh
Những hầm hố cứ kéo dài vô tận
Những chiếc xe tăng đi qua
Những khẩu súng đi qua
Những người lính đi qua
Chẳng có gì cùng ta ở lại
Thôi đừng nói khổ đau và sợ hãi
Hãy vuốt nước mưa trên mặt chảy dài
Cô bé ngày xưa ơi
Bia lỡ rót thôi phải đành uống cạn
Đừng nghĩ tóc mình đã vài sợi bạc
Đừng run rầy như đang cơn sốt rét
Ngồi xuống đây em
Những khổ đau dằng dặc
Những tai ương đang diễn ra khủng khiếp
Có chút gì nghĩa lý hay không?
Tiếng em trong không át được tiếng bom gầm
Tình yêu ta như tấm vé cũ rồi
Không thể vào rạp hát
Chúng ta đứng ở bên ngoài cửa sắt
Tấm áp phích đỏ xanh lòe loẹt
Dưới mưa rơi ta đợi quá lâu rồi
Có lẽ phải về thôi
Ở trong đó ồn ào kèn trống
Cái sân khấu mênh mông của vở tuồng chém giết
Những hiệp sĩ những anh hề la hét chạy nhao nhao
Có ai nghe lời nói thật của ta đâu
Đêm tối quá không tìm nhau được nữa
Anh bỗng vặn ngón tay mình đau nhói
Không chịu được cái bầu trời ướt sũng nước mưa
Cái mặt đất lầy nhầy bùn sốt rét
Muốn kêu lên mà không sao kêu lên được
Những chiếc xe tăng đi qua
Những khẩu súng đi qua
Những người lính đi qua
Chẳng có chút mặt trời nào trong nước lạnh
Hà Nội, 6/1972
Bộ lạc ấy bây giờ tàn lụi cả
Lạnh chân đồi những mộ đã hoang sơ
Con quạ xám và hàm răng ngựa
Cắn vầng trăng thèm hát đêm đêm
Người đàn bà trong thành phố không tên
Tay lực lưỡng một ái tình hung tợn
Những con tàu không lái buồm chí hướng
Những cụ già như bao tải tả tơi
Lính viễn chinh và trẻ con lai
Các cô gái như mèo cười rú
Ông luật sư ăn mày cửa chợ
Phật Thích ca đẩy xe bán cá
Cãi nhau với bác hàng thùng
Người tù binh đầu gối đóng đinh
Thân đẫm máu trong chuồng cọp tối
Chàng Kim Trọng cúng Sở Khanh gian dối
Tòng ngũ trong trung đoàn Ó đen
Lính hai phe mặt đối mặt gườm gườm
Mệt nhọc đứng giữa chói chang đất nắng
Vị tộc trưởng kêu to: ngừng bắn
Hãy chuyển sang trận đánh hoà bình
Quân lính buông súng rút dao găm
Giết nhau trong im lặng
Đất lạnh lẽo sưng vù như mặt chết
Thân nát bươm sau tra tấn cực hình
Bàn tay một người điên bí mật
Viết đêm đêm lên cửa nhà tôi:
“A lông! hãy đi đi!” Tôi vội bước
Ngực nhói đau tim đập thình thình
Miên man qua gầy đói những nhà tranh
Em bé gái đeo vòng hoa trắng toát
Ai cười sau cửa kính ngân nga
Vai nâu trần lấp loáng
Vòi phun nước sáng bừng trong nắng
Trời như tấm chăn tôi đắp cùng em
Chiếc rễ cây bé nhỏ ướt đầm
Tôi thức suốt trong nỗi buồn của đất
Tôi nguyên chất tôi đi tìm đôi cánh
Để cuối cùng gặp được biển khơi
Mặn xé lòng là muối biển đấy thôi
Lên ghềnh đá chênh vênh tôi viết
Những dòng chữ không sóng nào xoá được
Những dòng chữ như móng tay day dứt
Trên vỏ dưa xanh thắm của mùa hè
Cho kẻ không nhà mái lá chở che
Cho ngưng lại nhịp đồng hồ quên lãng
Sợi giây mỏng nối liền ta với bạn
Và ban mai trong mắt những con gà.
17-4-1973
Hy vọng như dúm thuốc lá ướt
còn sót dưới đáy túi
anh hơ trong lòng tay
Em về nhà, ngày mưa xám
đặt lên bàn chiếc bánh mì lạnh khô
bánh độ này khó mua
lửa tí tách trên bếp đèn dầu hỏa
khói xanh bay ngoằn ngoèo
– Chúng ta đã có nhau
Chúng ta sẽ bắt đầu tất cả
Tại sao em lại yêu anh
Gã con trai viển vông và thất bại
người ta bảo: có lẽ hắn cũng có chút tài
mà lầm lẫn mà buồn mà trơ trọi
thật ra chẳng nên đặt quá nhiều câu hỏi
chúng ta đang sống trong tổ quốc của mình
mọi người đều anh dũng đều thông minh
mọi ý định đều có ghi trong sách
nếu bữa cơm hôm nay còn cực
đã sẵn cho anh ngôi nhà đẹp ngày mai
chúng ta những kẻ thiển cận và yếu đuối
không biết chờ đến ngày mai
chúng ta muốn hôm nay ngay ở nơi này
cuộc đời chân thực
đáng lẽ không nên nói hết
những ý nghĩ của mình
nhưng lẽ nào yêu em
lại là điều giấu giếm
Bạn bè cũ dần dà xa vắng
những bài thơ mình viết biết cho mình
chỉ còn lại riêng em
dịu dàng và quả quyết
những tảng đá trong đêm xanh biếc
trời cao rộng trên mái nhà bụi xám
nay ta nhìn bằng đôi mắt của ta
đi bên nhau chẳng ngại đường xa
ít ra, đó cũng là điều anh tin tưởng
trong khi cuộc đời khắc nghiệt
cho ta uống toàn một thứ nước suông
trong khi anh chẳng phải thánh thần
có thể khổ suốt đời mà vẫn chưa tới đích
có thể rồi em sẽ mệt
có thể em sẽ chán
ở bên nhau mà sẽ lại xa xôi
Dẫu vậy sớm nay bên cửa sổ em cười
nói chuyện những ngày mai sẽ tới
cái bếp nhỏ rung rinh ngọn khói
anh tặng em thay áo cưới
một bài thơ
2/1974
Một vườn xoài rung rinh lá sáng
Một vườn xoài chạy dài thăm thẳm
Một vườn xoài rợp mát tuổi thơ ngây
Một vườn xoài xanh biếc dưới mây bay
Bên đầm nước mênh mông, hoa lục bình nở tím
Gió xa lạ từ biển nồng thổi đến
Một vườn xoài xao động suốt đêm mưa.
Một vườn xoài lặng lẽ nắng trưa
Con chim núi bay về ngơ ngẩn
Nhựa xoài dính cánh ve nhấp nhánh
Con châu chấu xanh gầy, con cà cộ mình hoa
Những cành cao vươn giữa bao la
Mùa xoài chín, trĩu chịt chùm quả ngọt
Gió đung đưa những trái thon vàng rực
Như muôn ngàn lục lạc của trời cao.
Áo em đen, mùa xoài chín ngọt ngào
Vai em mắt em lẫn vào mắt lá
Xoài rực rỡ trên bàn tay bé nhỏ
Nhớ hàm răng cắn trái xoài vàng
Môi mát thơm vị ngọt đến bàng hoàng
Em chẳng nói, nhưng lòng tôi nhớ mãi.
Tôi đã tới những khu rừng xa ngái
Dốc lớn đèo cao, nước nguồn măng núi
Đường quân đi trùng điệp tháng năm dài
Nhớ quê hương thao thức một vườn xoài
Trong hồn tôi, những trái vàng lấp lánh
Đêm võng bạt nhìn trời cao thẳm
Mảnh trăng vàng như một trái xoài thơm.
Một vườn xoài trơ trụi dưới na-pan
Chim xé giọng những mùa hè không quả
Lá khô cháy mịt mù gió lửa
Đập ào ào lên đá nhọn lòng tôi
Một vườn xoài sau rào kẽm vành đai
Cành giận dữ đâm lên trời nhọn hoắt
Tôi chẳng có thời giờ cho nước mắt
Viên đạn nằm trong súng đợi bay lên.
Bạn cùng làng mỗi đứa mỗi phương
Kẻ lính nguỵ, người thành quân giải phóng
Em xa cách trong cắt chia, lửa đạn
Hai mươi năm, người cũ khác xưa không.
Ta trở về, biển rộng chói chang
Ta trở về ngày giải phóng quê hương
Lạ lùng sao, lại đúng mùa xoài chín
Cành đau cháy ngỡ không sống được.
Đã nở xoè lá mới non tươi
Trái ửng vàng ẩn hiện sau cây
Em rám nắng, dịu dàng, mảnh dẻ
Màu áo khác, đôi mắt nhìn vẫn thế
Em khóc oà, nước mắt của niềm vui.
Bao tháng năm sống chết giữ đất này
Em vẫn đợi vẫn chờ, em vẫn nhớ
Phá rào gai, xóm làng về đoàn tụ
Ta đi giữa tiếng cười và những trái xoài thơm.
Ta trở về gốc rễ của yêu thương
Như trái xoài biến chát chua thành ngọt
Sau căm giận, cắt chia, sau lửa đạn
Những vườn cây còn lại với con người
Những trái vàng hy vọng thắm trên tay
Cả đất nước mênh mông mùa quả chín
Một vườn xoài lung linh nắng sớm
Một vườn xoài biếc dưới mây bay…
Năm tôi mười bảy tuổi
Mẹ bảo tôi:
Mày lớn rồi phải tự sống đi thôi
Nhà nghèo đông em mẹ không nuôi hết được
Tôi đi nhờ tàu thuỷ từ Hòn Gai
Ra Hải Phòng tìm việc
Từ giã cây dâu da đầu dốc
Con đường trải đá răm
Những quyển sách tôi cất dưới ngăn bàn
Có giấc mộng về cánh buồm đỏ thắm
Từ giã những cô bạn học
Lưu luyến nhiều nhưng cũng chóng quên nhau
Hải Phòng đón tôi bằng sừng sững khói cao
Tiếng búa tiếng choang tiếng goòng ken két
Tiếng xô đá tiếng gò tôn tiếng bánh xe nghiến nát
Than bay bụi bay nắng cuồng nhiệt khắp nơi
Tất cả lấm đầu và nhễ nhại mồ hôi
Tôi ghi tên vào một đội khuân vác
Người đội trưởng lầm lì
Đặt lên vai tôi bao hàng to nặng
Tôi còng lưng thở rốc vác lên xe
Người khác ném cho tôi điếu thuốc
Không ai nói với tôi một lời
Đêm ấy về ê ẩm hai vai
Tôi nằm nhớ bóng dâu da tuổi nhỏ
Đội bốc vác bảy người
Một anh Hoa kiều mặt rỗ
Làm trên cảng từ đời ông đời cụ
Một người Cát Bà mắt sếch da nâu
Cha ngày xưa bị hải phỉ chặt đầu
Một bác thuỷ thủ già râu bạc
Từng lênh đênh An Giê, Băng Cốc
Một anh thương binh phục viên
Hay thầm thì kể chuyện
Cùng trung đoàn Ký Con về Phát Diệm
Cái năm nhà thờ giết cán bộ trôi sông…
Có anh cày hoang bao đồng ruộng mênh mông
Trốn nợ lưu lạc về đất cảng
Có anh ngực trổ đầy rồng rắn
Có anh mặt buồn mà hát rất hay
Vai nổi u tay đầy vết sẹo chai
Người không mẹ không cha người vợ con nheo nhóc
Ai cũng tựa hòn núi cao im lặng
Giấu trong lòng bao thác cuộn, suối trong
Sắc nhọn, cộc cằn
Bao la, nhỏ hẹp
U tối mà sáng suốt
Từng trải mà thơ ngây
Những người bốc vác
Mang trên vai cuộc đời
Dây tôi cách nhìn cách nghĩ
Trên cửa biển chói chang không chỗ nghỉ
Kiện hàng to thôi đè gập hai vai
Những bàn tay rộng lớn đỡ tay tôi
Không vật nặng nào không nhắc nổi
Không cơn bão nào làm sợ hãi
Những vệt chai quả cảm cứ đầy thêm
Tôi không nén nổi yêu thương
Mỗi lần nhìn các bạn tôi nằm ngủ
Nghe tiếng ngáy khàn, tiếng nói mê, nghe nhịp thở
Tôi nôn nao muốn ôm lấy từng người…
Những cuộc đời đáng hưởng mọi niềm vui
Trước họ tôi không thể nào dối trá
Vì họ tôi có thể làm tất cả
Họ khổ đau nhiều, lòng tôi chẳng phút yên
Tháng lương đầu tiên
Tôi mời mỗi người một vại bia sủi bọt
Còn bao nhiêu mua sách
Những quyển sách tuổi thơ yêu thích
Tôi đọc cho đội bốc vác cùng nghe
Có những điều ngày ấy say mê
Nay trên cảng bỗng thành nhợt nhạt
Cánh buồm đỏ không quyến lòng tôi được
Nhưng nỗi khát khao cuồng dại còn nguyên
Thành đám lửa loang dầu trong đêm
Tiếng hú cửa sông tiếng cây buồm kéo mạnh
Tiếng mưa gõ tường nhà tiếng còi vang lảnh
Muôn hồi chuông nghiêng ngả chào nhau
“Tay chúng ta sẽ kết một con tàu
Cặp bến đẹp của những ngày vui sướng…”
Các bạn tôi ngồi lặng lắng nghe
Những khuôn mặt lầm lì
Bỗng nhoè nước mắt
Bãi sú rì rào
Môi tôi run lên cổ tôi nghẹn nấc
Như sắp nghĩ ra một bài hát khác
Thật và đẹp hơn mọi điều trong sách
Về những con tàu và các bạn của tôi.
(2-1971)
những điều sỉ nhục và căm giận
một dân tộc đã sinh ra
Trần Ích Tắc Lê Chiêu Thống
Hoàng Cao Khải Nguyễn Văn Thiệu…
những điều sỉ nhục và căm giận
một đất nước luôn có kẻ dẫn đường
cho người ngoài kéo đến xâm lăng
cho những cuộc chiến tranh
đẩy con em ra trận
những điều sỉ nhục và căm giận
một xứ sở
nhà tù lớn hơn trường học
một dân tộc có nhiều gái điếm nhất thế giới
có những cái đinh để đóng vào ngón tay
có những người Việt Nam
biết mổ bụng ăn gan người Việt
một đất nước
đến bây giờ vẫn đói
không có nhà để ở
không đủ áo để mặc
ốm không có thuốc
vẫn còn những người run rẩy xin ăn
nỗi sỉ nhục buốt lòng
khi thấy mẹ ta bảy mươi tuổi lưng còng
phải làm việc mệt nhoài dưới nắng
khi thấy lũ em ngày càng hư hỏng
khi người mình yêu
nói vào mặt mình những lời ti tiện
khi bao điều tưởng thiêng liêng trong sạch
bỗng trở nên ngu xuẩn đê hèn
khinh mọi người và tự khinh mình
như chính tay ta đã gây ra mọi việc
và tất cả không cách nào cứu vãn
nỗi sỉ nhục ngập tràn trái đất
khi lẽ phải luôn thuộc về kẻ mạnh
những nền văn minh chạy theo dục vọng
những guồng máy xấu xa chà đạp con người
đi suốt một ngày
giữa rác rưởi và chết chóc
luôn thấy bị ném bùn lên mặt
nói làm sao được nữa những lời yêu
nghĩ về cha, con sẽ chẳng tự hào
nỗi tủi nhục làm cha nghẹn thở
nỗi tức giận làm mặt cha méo mó
trong hận thù không thể có niềm vui
nhưng không thể sống yên, không thể được nữa rồi
nỗi tủi nhục đen sì mỗi cành cây
nỗi tủi nhục của đứa trẻ chạy trốn
nỗi tục nhục trên mỗi bậc thang lười biếng
trong cốc nước đưa lên môi lạnh ngắt
trên mỗi dòng tin mỗi ống quần là phẳng
mỗi chiếc hôn ướt át thì thầm
mỗi nấm mồ bị vùi dập lãng quên
trên bàn tay đưa ra trên mỗi bức tường
nỗi tủi nhục tội lỗi nỗi tủi nhục kinh hoàng
trên vệt máu bầm đen trên nụ cười thoả mãn
cha chẳng có gì để lại cho con
ngoài một cửa sổ trống trơn
ngoài một tấm lòng tủi nhục và căm giận
ngoài kỷ niệm về những năm tàn khốc
cho một ngày con được sống thương yêu
(Viết hộ một ông chú họ)
Con đường em đi
Xuống tàu ra biển trắng
Mười tám năm không về
Quán Nải ngày mưa
Mái chiều khói ướt
Cô bé bán hàng xưa
Đã con bồng con dắt
Lá vườn dâu xanh ngắt
Lao xao gọi bóng người.
Bãi sú cát sa bồi
Phải sóng này đã vỗ
Đưa Huyền Trân bé nhỏ
Theo thuyền về xứ Chiêm?
Đất chia cắt ngàn năm
Nên lòng người rách xé
Anh về bờ sông Nhuệ
Đi qua cầu Tế Tiêu
Sao lòng cứ thương yêu
Khi khắp trời oán giận
Em có nhớ không em
Những vườn dâu đã mất?
Hàm răng xưa cắn chặt
Bây giờ cười với ai?
Đời loạn lắm đổi thay
Trách nhau làm chi nữa
Người cùng em thành đôi
Bạn quen hay khách lạ
Em ở phía bên kia
Giữa ta là đạn lửa
Dẫu chồng em là kẻ
Gieo bom xuống đất này
Anh cũng chẳng gọi em
Là quân thù cho được.
Tơ bền may áo đẹp
Mẹ vẫn giữ chờ em
Bờ đê vẫn dành em
Cỏ bông và cỏ mượt
Lòng ta nào cách biệt
Sao đất trời phân chia?
Bao giờ em về
Phù Lưu hoa gạo thắm
Nong tằm đã mất
Sẽ bàng hoàng lá tươi
Trên mọi điều thù hận
Những vườn dâu còn lại với con người.
1
Chúng ta tụm năm tụm ba
Họp hành, giễu nhau, uống trà, đọc thơ, đi thực tế
Ta viết những suy tư ngây ngô vờ là trí tuệ
Những câu nhạt phèo chiếu lệ
Những lời nhàm tai ai cũng quen rồi
Mọi người quanh ta mang nỗi khổ oằn vai
Ngược đất nước tai ương xé rách
Ta viết mãi những điều vô ích
Vô duyên sao ta cứ nhoẻn miệng cười
Như phường bát âm thánh thót
Mong cuộc đời xuôi tai.
Tôi không muốn viết những lời như thế
Tôi không thể viết những lời như thế
Chẳng muốn ai vui lòng khi đọc thơ tôi
Tôi viết những bài thơ chống lại chính tôi
Chống lại bóng đen trì trệ của đời
Chống lại những bài thơ tôi đã viết cùng những ai ưa thích nó
Làm sao đọc thơ tôi anh giận dữ băn khoăn xấu hổ
Cãi lại tôi hay ghét tôi đi nữa
Nhưng anh thôi hờ hững sống bình yên
Tôi xé đi vòng hoa giấy bức màn sương
Những niềm vui dại khờ những nỗi buồn yếu đuối
Cuộc sống còn dở dang
Cần đóng góp không cần ngồi ca ngợi.
2
Thơ không phải là chứng minh
Không phải hào quang phản chiếu của tấm gương
Thơ là bó đuốc đốt thiêu là bàn tay thắp lửa
Thơ sinh sự với cuộc đời không cho ai dừng bước cả
Càng thương yêu càng không vừa ý với mọi điều
Đã qua cái thời nhà thơ nhìn đời bằng con mắt trong veo
Con mắt xanh non ngỡ ngàng như mắt trẻ
Hát cái lá mùa xuân ca lời chim son sẻ
Thơ tươi mát cuộc đời và an ủi lòng ta
Nhưng đến nay tất cả đã vỡ ra
Giữa tàn bạo hư vô giữa đấu tranh khốc liệt
Thơ phải dạy ta nhìn bằng con mắt thật
Đập vào ngực ta không cho ta cúi mặt
Không cho ta lảng tránh
Đập cửa mọi nhà
Đứng ở mọi ngã ba
Không hát ta say mà lay ta thức
Dù ngày mai đời có trăm lần đẹp
Thơ vẫn gọi mọi người vươn đến tương lai.
3
Ta đã làm gì? như lũ viết thuê
Chạy theo những biển hàng ngắn ngủi
Những khuôn phép những trang in những hư danh một buổi
Ta nịnh người để người lại khinh ta
Sớm già cỗi, cố quên đi phẩm cách
Muốn yên thân ta trở thành hèn nhát
Nhân dân có cần thơ của ta đâu ?
Các bạn tôi hiền lành trong sạch
Là bạn nhau thôi chắc là bạn tốt
Nhưng bạn ơi ta là những nhà thơ
Lòng tốt ở đây chẳng đáng một xu
Càng có tài lộc lọc lừa càng nặng
Để yên ổn lương tâm ta tìm đến nhau thở than bực dọc
Rồi lại về cần cù ngồi viết nhảm
Ta an ủi mình đang thời buổi khó khăn
Nhưng nào có thời buổi nào không khó
Và nếu dễ, cần gì thơ ta nữa ?
Nhân dân quá hiền, nhân dân chưa xé bỏ
Những ngọt ngào hoa cỏ của ta
Những nụ cười ngộ nghĩnh của ta
Những trầm tư về thế kỷ của ta
Lắm kiểu nói mà giống nhau đến thế
Nịnh đời dễ, chửi đời cũng dễ
Chỉ dựng xây đời là khó khăn thôi.
Đừng hiểu sai lòng tôi
Làm việc cô đơn thật là quá sức
Sau những lúc bông phèn bên các bạn
Tôi càng thêm buồn chán đến rùng mình
Đã quá nhiều người làm tôi thất vọng
Tôi chỉ còn các bạn nữa thôi.
Hạnh phúc của tôi là được các bạn mến yêu
Là được mến yêu và tin các bạn
Thế hệ mình cần những người dũng cảm
Dũng cảm yêu thương dũng cảm căm thù
Ta đã hẹn cũng nhau đi tới đích
Nay rất buồn nếu phải chia xa.
Nước lũ qua sẽ còn lại phù xa
Những tình yêu những ước vọng thiết tha
Dẫu bay đi không một lời đáp lại
Dẫu trơ trọi trong lạnh lùng bóng tối
Dẫu đường dài xa ngái
Đừng phút nào mệt mỏi, thơ ta ơi.
1970
Có phải vì mười lăm năm yêu anh
Trái tim em đã mệt?
Cô gái bướng bỉnh
Cô gái hay cười ngày xưa
Mẹ của các con anh
Một tháng nay nằm viện.
Chiếc giường trắng, vách tường cũng trắng
Một mình em với giấc ngủ chập chờn
Thương trái tim nhiều vất vả lo buồn
Trái tim lỡ yêu người trai phiêu bạt
Luôn mắc nợ những chuyến đi, những giấc mơ điên rồ, những ngọn lửa không có thật
Vẫn là gã trai nông nổi của em
Người chồng đoảng của em
15 mùa hè chói lọi, 15 mùa đông dài
Người yêu ơi
Có nhịp tim nào buồn khổ vì anh?
Thôi đừng buồn nữa, đừng lo phiền
Rồi em sẽ khoẻ lên
Em phải khoẻ lên
Bởi ta còn rất nhiều dặm đường phải đi
Nhiều việc phải làm nhiều biển xa phải tới
Mùa hè náo động dưới kia
Tiếng ve trong vườn nắng
Và sau đê sông Hồng nước lớn
Đỏ phập phồng như một trái tim đau
Từ nơi xa anh vội về với em
Chiếc máy bay bay dọc sông Hồng
Hà Nội sau những đám mây
Anh dõi tìm: đâu, giữa chấm xanh nào
Có căn phòng bệnh viện nơi em ở?
Trái tim anh trong ngực em rồi đó
Hãy giữ gìn cho anh
Đêm hãy mơ những giấc mơ lành
Ngày yên tĩnh như anh luôn ở cạnh
Ta chỉ mới bắt đầu những ngày đẹp nhất
Vở kịch lớn, bài thơ hay nhất
Dành cho em, chưa kịp viết tặng em
Tấm màn nhung đỏ thắm
Mới bắt đầu kéo lên
Những ngọn nến lung linh quanh giá nhạc
Bao nỗi khổ niềm yêu thành tiếng hát
Trái tim hãy vì anh mà khoẻ mạnh
Trái tim của mùa hè, tổ ấm chở che anh…
7-5-1988
Đây là bài thơ cuối cùng của Lưu Quang Vũ.
Những bức tường đã chắn giữa đôi ta
Em thân yêu, ngày xuân buồn bã ấy
Anh âm thầm ra đi.
Chúng mình đã chờ nhau, đã yêu nhau biết mấy
Bao sớm mưa bay bao chiều nắng dậy
Nhưng bức tường đã chắn giữa đôi ta
Bức tường đầy trong cuộc sống xót xa
Đã phủ kín bóng đen lên mặt đất
Ta chẳng giữ khi hoàng hôn nắng tắt
Giữa đời anh và gương mặt của em
Một bức tường xa lạ đã dâng lên
Một bức tường tăm tối nhọc nhằn
Đâm tua tủa bao mảnh chai ti tiện
Một bức tường trong suốt
Ta nhìn nhau mà chẳng nói được gì
Một bức tường ở ngay giữa mắt em
Ở trên tay em, ở trên vầng trán
Cùng bức tường của bao kẻ khác
Anh cũng mang bức tường xám hồ nghi
Trong buổi chiều tuyệt vọng ra đi
Sẽ ra sao? Không cách nào cứu vãn
Cố quên lãng, nhưng trời ơi, anh biết
Có em đang đứng khóc ở đầu kia
Có mối tình sau bức tường che
Anh đã gửi bao niềm mong ước đẹp
Anh làm sao anh làm sao sống được
Thời gian qua, nỗi nhớ xé lòng thêm
Nhưng giữa anh và gương mặt của em
Đã sừng sững một bức tường ngăn cách.
1971
Trên đây là trọn bộ hai tập thơ Di cảo 2008 và tập thơ Gửi tới các anh (1998) của nhà thơ Lưu Quang Vũ. Nếu bạn yêu thích phong cách thơ Quang Vũ, hãy để lại đôi điều chia sẻ khi cảm nhận thơ ông nhé.
>>> Xem tiếp: Lưu Quang Vũ với tập thơ Những bông hoa không chết (2008)
