Bài thơ Đất Nước Nguyễn Khoa Điềm là một trong những tác phẩm tiêu biểu viết về quê hương, đất nước và con người. Ta cũng có thể bắt gặp hình ảnh một đất nước với sự đau thương qua thơ của Hoàng Cầm. Hay một đất nước đổi mới qua những vần thơ của Nguyễn Đình Thi. Còn với bài thơ Đất nước của Nguyễn Khoa Điềm đã nhìn từ nhiều khía cạnh, cũng như sự thay đổi qua những giai đoạn khác nhau. Hãy cùng nhau theo dõi bài viết này nhé!
Nội Dung
Bài thơ Đất nước là một trong những tác phầm nằm trong trường ca Mặt đường khát vọng. Đó là một tuyển tập được tác giả hoàn thành ở chiến khu Trị Thiên vào năm 1971 và được in lần đầu tiên vào năm 1974. Đây là những bản trường ca về những năm tháng đấu tranh của nhân dân ta và bộ mặt của bọn đế quốc.
Mặt đường khát vọng là một tác phẩm dài với nhiều chương. Trong đó bài thơ Đất nước nằm trong chương năm. Với bài thơ này tác giả muốn chuyển tải một thông điệp, triết lý: Đất nước của nhân dân.
Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi
Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể
Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn
Đất Nước lớn lên khi dân mình biết tròng tre mà đánh giặc
Tóc mẹ thì bới sau đầu
Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn
Cái kèo, cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng
Đất Nước có từ ngày đó…
Đất là nơi anh đến trường
Nước là nơi em tắm
Đất Nước là nơi ta hò hẹn
Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm
Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”
Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”
Thời gian đằng đẵng
Không gian mệnh mông
Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ
Đất là nơi Chim về
Nước là nơi Rồng ở
Lạc Long Quân và Âu Cơ
Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng
Những ai đã khuát
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Hằng năm ăn đâu làm đâu
Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ
Trong anh và em hôm nay
Đều có một phần Đất Nước
Khi hai đứa cầm tay
Đất Nước trong chúng mình hài hoà nồng thắm
Khi chúng ta cầm tay mọi người
Đất nước vẹn tròn, to lớn
Mai này con ta lớn lên
Con sẽ mang đất nước đi xa
Đến những tháng ngày mơ mộng
Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình
Phải biết gắn bó san sẻ
Phải biết hoá thân cho dáng hình xứ sở
Làm nên Đất Nước muôn đời…
Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu
Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái
Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại
Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương
Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm
Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút, non Nghiên.
Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh
Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm
Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi
Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha
Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy
Những cuộc đời đã hoá núi sông ta…
Em ơi em
Hãy nhìn rất xa
Vào bốn ngàn năm Đất Nước
Năm tháng nào cũng người người lớp lớp
Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta
Cần cù làm lụng
Khi có giặc người con trai ra trận
Người con gái trở về nuôi cái cùng con
Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh
Nhiều người đã trở thành anh hùng
Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ
Nhưng em biết không
Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước
Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng
Họ truyền lửa cho mỗi nhà từ hòn than qua con cúi
Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói
Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân
Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái
Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm
Có nội thù thì vùng lên đánh bại
Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân
Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại
Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”
Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội
Biết trồng tre đợi ngày thành gậy
Đi trả thù mà không sợ dài lâu
Ôi những dòng sông bắt nước từ lâu
Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát
Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác
Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi
Ở bài thơ Đất nước, Nguyễn Khoa Điềm đã nhìn nhận đất nước thông qua nhiều khía cạnh. Đó là khi đất nước vào những ngày đầu được khai sinh và sau đó là những sự thay đổi, đổi mới do những biến cố thăng trầm của lịch sử. Và xuyên suốt cả bài thơ chính là một tình yêu quê hương, xứ sở và sau cùng là tư tưởng đất nước của nhân dân.
Điểm đặc biệt của bài thơ Đất nước Nguyễn Đình Thi chính là cảm nhận đất nước thông qua nhiều khía cạnh. Từ văn hóa, lịch sử, địa lý… để từ đó mỗi chúng ta có được một cái nhìn bao quát hơn về đất nước của mình.
Những vần thơ đầu tên được tác giả miêu tả bằng một chất thơ gần gũi, giản dị và thân thuộc. Đó là giai đoạn đất nước mới ngày đầu được khai sinh. Ta không rõ đất nước có tự bao giờ chỉ biết khi sinh ra đã có rồi. Đó là ngày xưa, rất xưa mà khó có thể xác định được mốc thời gian cụ thể. Có thể nói kể từ khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc đã có đất nước.
Cái kèo cái cột thành tên
Hạt gạo phải một nắng hai sương xay giã dần sang
Đất nước có từ ngày đó
Và ghi đậm trong đó chính là hình ảnh đất nước lớn lên trong lao động. Đó cũng chính là công cuộc xây dựng và phát triển. Từ những dụng cụ đầu tiên, đơn giản như cái kèo, cái cột đã tạo nên được sự chân thực, giản dị và cũng chính là một lời giải thích đúng đắn cho nguồn gốc của đất nước.
Có thể nói với phần đầu tiên tác giả đã chuyển tải góc nhìn đất nước dưới phương diện văn hóa, tập quán. Chính tình yêu lứa đôi cũng là một phần làm nên đất nước muôn đời. Và chính việc cắt nghĩa “đất” và “nước’ là một trong những cách thức giải thích đúng đắn và đầy tinh tế. Để rồi khi gộp chung lại con người ta sẽ cảm nhận được đất nước một sự trọn vẹn và sâu sắc nhất.
Bên cạnh đó đất nước còn được hình thành từ những câu chuyện xa xưa mà mẹ cha ta thường hay kể. Đó là con chim phượng hoàng, bà núi đen, truyền thuyết lạc long quân… Đây cũng chính là những minh chứng cho sự phát triển của đất nước. Việc nhắc lại những ngày xa xưa ấy cũng là một cách để nhắc về truyền thống uống nước nhớ nguồn.
Những ai đã khuất
Những ai bây giờ
Yêu nhau và sinh con đẻ cái
Gánh vác phần người đi trước để lại
Dặn dò con cháu chuyện mai sau
Để có được đất nước hôm nay biết bao nhiêu người đã ngã xuống. Chính vì vậy thế hệ mai sau càng cần phải giữ gìn và phát huy nó thật tốt. Điều này cũng gần như đã thấm sâu vào máu thịt của nhân dân ta và cũng nhắc nhở về nghĩa vụ bảo vệ đất nước mình. Bởi những người đã hy sinh vẫn còn đó và chính những người dù đã chết nhưng trái tim của họ vẫn còn sống mãi. Họ sống trong trái tim của những người ở lại.
Thế hệ sau cần phải san sẻ và giữ gìn cho hình hài của đất nước này, để đất nước luôn luôn tươi đẹp và có thể vươn cao, vươn xa hơn trong tương lai. Đây là một lời nhắn nhủ đối với con cháu phải biết gắn bó với quê hương, xứ sở để làm nên đất nước muôn đời.
Nhìn vào những địa danh của đất nước ta có thể cảm nhận được sâu sắc vai trò, hình hài của nhân dân. Đó là tình cảm vợ chồng đầy thắm thiết và thủy chung son sắt thông qua hình ảnh núi Vọng Phu hay hòn Trống Mái. Hay sức mạnh bất khuất của nhân dân ta qua câu chuyện của Thánh Gióng. Tất nhiên không thể thiếu được hình ảnh của đất nước tươi đẹp qua các cái nhìn dân dã như con Cóc, con Gà, dòng sông… Tất cả tạo nên một hình ảnh đất nước vừa gần gũi vừa thiêng liêng.
Nhìn vào những năm tháng lịch sử của đất nước ta có thể cảm nhận được những gian khó đã qua. Đó là những anh hùng hay những người thầm lặng đã hy sinh cho đất nước. Là những truyền thống của nhân dân khi say đắm trong tình yêu và cũng là khi biết quý trọng tình nghĩa… Chính sự phát hiện độc đáo này đã làm cho các khía cạnh khác của đất nước được hiện lên một cách rõ nét. Đó là kết tinh của cuộc sống của nhân dân và những người bình dị nhất. Tất cả gộp chung thành một tư tưởng Đất nước của nhân dân.
Qua bài thơ Đất nước ta có thể cảm nhận được sự suy tư, những chiêm nghiệm của nhà thơ về đất nước. Đọc bài thơ này ta cảm nhận được tình yêu mãnh liệt của nhà thơ đối với quê hương của mình. Đồng hành cùng uct.edu.vn để theo dõi những bài viết đặc sắc nhất nhé!
