Tản Đà đã viết đúng như tên gọi của mình, các bài trong phẩn Hát của tập Khói tình con II đều có phần âm điệu trong đó. Với một số thể hát đã được ông sử dụng nhiều như hát xẩm, hát hề chèo Bắc Kỳ. Đó cũng chính là một khía cạnh rất riêng của Tản Đà mà khi nhìn nhận kỹ con người ta mới có thể đánh giá chính xác về thành công cũng như những cống hiến của ông. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu các tác phẩm trong phần Hát của tập thơ này bạn nhé!
Nội Dung
Nước trong xanh, lơ lửng con cá vàng;
cây ngô cành bích, con chim phụng hoàng nó đậu cao.
Anh tiếc cho cô em nay là phận má đào;
tham đồng bạc trắng mới gán vào ông Tây đen.
Sợi tơ hồng ai khéo xe duyên;
cheo tranh tố nữ đứng bên anh tượng đồng.
Chị em ơi, ba bảy đường chồng.
Bên thì giời, chị em ai lẫn đẫn bên thì giời;
non cao nước chẩy ấy ai người tri âm.
Lúc đêm thanh ngồi dậy cô ôm cầm;
lòng tơ tơ tưởng âm thầm tiếng tơ.
Khúc đàn này vẫn khúc ngày xưa;
mà người đoái khúc bây giờ đâu xa.
Nhớ đầu xanh còn đương độ mười ba;
cười giăng bóng sế thương hoa thu tàn.
Thế mà cái phận hồng nhan!…
Con chim xanh, tang tình em ơi, nó lặn;
con cá vàng nó dạch, phú lý nọ lên non.
Cô Thuý Kiều, xưa kia còn, má phấn môi son;
lầu xanh chưa mãn, cô mới đã lại bon sang ở chùa.
Cái phận đàn bà, em ơi nghĩ đến thế mà lo;
làm thân bây giờ con gái, sao cho phú lý nọ sớm chồng.
Sự trăm năm, ông giời kia, đã kết có dải đồng;
dù duyên, dù nợ, cái đức tam tùng em cũng phải cho ngoan.
Lấy chồng bây giờ, em ơi gánh lấy mà giang san;
mẹ cha trông xuống, chứ để thế gian có trông vào.
Mặc ai tối mận mai đào.
Giời đông chưa sáng, con chim quốc nó gọi dậy, tay tôi mang cái ống đùng.
Tôi qua bụi này, tôi sang bụi nọ, tôi chen, tôi chúc, tôi chui, tôi dúc, hết các vùng, tôi kiếm chim.
Kìa kìa, trông như con sáo sậu, nó bay, nó đậu, nó bậu trên ngọn cái giây bìm.
Đùng! Hỡi các cô con gái bé, mười ba, mười bốn, mười lăm, mười sáu, mười bảy, mười tám, mười chín;
có muốn ăn cái miếng chả thời tìm lấy tôi!
Kìa kìa, ai xui một đàn con chim sáo sậu nó đậu cái lưng bò?
ai làm bây giờ đục nước cho cái con cò nó kiếm ăn?
Sợi tơ hồng ai khéo mà xe xoăn?
trên đầu em ai dạy cái làn khăn nó mới ưa nhìn?
Chắp đôi tay anh vái lạy ông Hoàng thiên;
sớm sai tang tình, ông Nguyệt lão để se duyên cho chúng mình.
Dù duyên, dù nợ, dù tình;
lòng anh bây giờ đã quyết thời cô mình cũng phải nhất tâm.
Ở đời em ơi được mấy mà tri âm.
Đức ông ăn mặn
Gà thiến đi tu
Nhởn nhơ cô thoã lên chùa
A gi đà phật! nam mô đắt hàng
Chuyến đò ngang, mình sau ta trước
Kiếp tài tình, mặt nước chân mây
Sông kia núi nọ còn đây
Nực cười ông vua Trụ mê say nghiêng thành
Thành nghiêng quán đổ tan tành
Trước sân con hươu rỡn, trong mành con dện sa
Cành mai quả bẩy quả ba
Ơi đàn chim tước bay ra lạc loài
Lạc loài phấn nhạt hương phai
Cám thương ai hữ, con người ới hỡi răng đen
Ào ào gió thổi
Liệng liệng cò bay
Hay hỡi là hay!
Lạ ơi là lạ!
Dữa rừng rụng tử rơi hồng
Cám thương con chim nhạn vợ chồng bắc nam
Mịt mờ khói toả động Lam
Triết vương khuất mặt, cổ am lạnh lùng
Tơ lý hồng, tơ lý hồng, hồng tợ, hồng tơ lý hồng
Phương này có sông, sông Nhị Hà, sông Nhị Hà, sóng kêu dồn dã
Phương này có núi, núi Ba Vì, núi Ba Vì, khuất ngả lầu tây
Đấy mong chồng, cho đây nhớ vợ
Đấy mong chồng, cho đây nhớ vợ
Mảnh chung tình phấn trở đôi nơi
Đôi nơi chung dưới một giời
Lúc sầu, lúc oán, lúc giận, cười, ới hỡi lại tươi
Trông giăng lại nhớ đến người
Nhớ ai câu nói câu cười dưới giăng
Giăng kia có nhớ cùng chăng?
Mười hai tháng chín cao bằng ngọn tre
Đưa nhau nhớ buổi hôm nay
Nỗi niềm tâm sự đợi ngày tái lai
Non xanh ở lại cùng ai
Đá vàng ghi tạc lấy nhời sắt son
Rủ nhau lên núi cắt gianh
Đường đi rậm rạp thân anh nặng nề
Đôi ta núi nguyện non thề
Bao giờ cắt nóc, em về ở chung
Giời mưa nước lũ qua đèo
Trăm cay nghìn đắng theo chiều chẩy xuôi
Thở than chi lắm chàng ôi!
Đánh gianh cất nóc cho tôi về cùng
Cô kia cắp nón đi đâu?
Dưới ngực yếm trắng, trên đầu khăn đen
Hay là lấy phải chồng hèn?
Muốn lên cung nguyệt bắt đền ông giăng?
Ai xui con cá cắn mồi?
Ai xui thằng phỗng ra ngồi giời mưa?
Thế gian lắm sự cũng khờ
Đời người biết đến bao giờ cho khôn
Ngày xuân con én con oanh
Ve ngâm vượn hót để dành đêm thu
Đầu xanh chưa dễ ai tu
Bao giờ tóc bạc chơi chùa có chăng
Bước chân ra khỏi cổng Hàn
Nước mây man mác muôn ngàn dặm khơi
Gánh tình nặng lắm ai ơi!
Tiền mang bạc giắt thuê ai đỡ cùng
Đường đi nho nhỏ
Bờ cỏ xanh xanh
Không duyên, không nợ, không tình
Đồng không quãng vắng sao mình gặp ta?
Bây giờ giời nắng đường xa
Rủ nhau vào dưới gốc đa ta ngồi
Yêu nhau chẳng lọ thề bồi
Kẻ nam người bắc ngậm ngùi nhớ thương
Tơ tầm ai vấn mà vương
Anh trông lên giời
Ông sao sa đất
Anh trông xuống đất
Con đóm lên giời
Gặp em đây, anh dặn mấy nhời
Ba sinh hương lửa muôn đời chớ quên
Còn tình, còn nghĩa, còn duyên
Còn sông, còn bến, còn thuyền đôi ta
Nghìn non vạn thác chưa xa
Bể sâu con cá vẫy vùng
Giời xanh muôn trượng chim hồng cao bay
Em về anh nắm lấy tay
Anh dặn câu này em chớ có quên
Con sông đã nặng lời nguyền
Đừng non tay lái cho thuyền lật ngang
Muốn sang, khảm cố mà sang
Một con sông, ba bảy con sóng đào
Trăm công nghìn nợ trông vào một em
Bao giờ sạch nợ giàu thêm
Để anh đi kéo gỗ lim làm nhà
Đôi ta trăm tuổi cùng già
Con tầm khác kén còn là chung nong
Chữ đồng tạc núi ghi sông
Đêm qua anh nhớ đến mình
Nhớ câu ứ ự nhớ tình chơi vơi
Ra sân bắc ghế kêu giời
Ở dưới hạ giới có người tương tư
Giời cao gọi mãi không thưa
Để anh ra ngẩn vào ngơ canh chầy
Bây giờ anh gặp mình đây
Bên kia thời núi, bên này thời sông
Sông kia núi nọ hợp đồng
Sao cho nên vợ nên chồng hỡi em?
Kẻo còn tưởng sớm mơ đêm
Dân số hai nhăm triệu, về giống da vàng
Chi Hồng Bàng, họ dòng Hùng Vương
Học cho tường, truyện nhà làm gương
Xưa Văn Lang trường trị, sau trước Chu, Đường
Ấy là đâu, về đời hồng hoang
Nhiều truyện còn phi thường, mặt anh hường (anh hường)
Trưng thị quần thoa, My Linh tướng tài
Đời Đông Hán, Hán quan vô loài
Riêng thù chị lận bận lòng ai
Núi sông thề nguyện, yên ngựa cành mai
Cơ đồ bá vương, gái tài giai
Sông Bạch Đằng Giang, giồng cọc, là đứng Ngô Quyền
Hoằng Thao chìm thuyền, sóng vừa yên
Đến hồi Trần Tiên, Quang Phục độc mộc tranh cường
Qua sang Tuỳ, Đường, có Phùng Hoan
Đinh Tiên Hoàng, Đinh Tiên Hoàng, Tiên Hoàng oai thần
Lá cờ lau, thống thần dân
Khai đầu đế nghiệp, Lê, Lý đến Trần
Gịp yêu hồ, bản đồ về Minh
Một người Lam San, ngùi lầm than, đánh mười thu
Gươm vàng Lê Lợi, lau sạch máu thù, nọ còn chìm trong hồ
Ngang đời nhà Thanh, ấy Càn Thanh
Tôn, Tôn, Sầm, Tôn, Tôn, Sầm
Tôn, Sầm hai ả, binh mã tung hoành
Động Nam Đình, trận thành Thăng Long, ngọn cờ Quang Trung
Dòng thần minh, khách tài danh
Nghe nhời ca lý, bao hạn tâm tình
Khoan khoan đã, ới anh, phụ phàng chi cho lắm
Duyên nợ ba sinh, đôi mình, đã xe sợi tơ mành (sợi tơ mành)
Tào khang nên cho trọn chút tình (trọn chút tình)
Xin lòng đừng ly quyết (quyết)
Đá vàng, trăm đàng thân thiết, xiết bao ân tình
Đoái thương nước bạc non xanh
Nguyền non nước, bắc nam sao đành!
Mặc trò đời, chi đâu, nay đượm đà mai phụ
Gạt dòng châu, than thở đôi câu
Trông lại cùng nhau, trăm năm bạc đầu
Mưỡu:
Đêm xuân hoa những ngậm cười
Dưới đèn tươi tỉnh mặt người như hoa
Khi vui vui lấy kẻo già
Cơn men dốc cả giang hà chưa say
Nói:
Kim tịch thị hà tịch?
Bóng giăng thanh tịch mịch xế ngang mành
Lúc vui chơi cuộc rượu chửa tàn canh
Riêng nỡ cất chén tình toan hắt bỏ
Thánh hiền thân hậu do thiên cổ
Phong nguyệt thành trung thả nhất tiêu
Trót yêu hoa xin hãy gượng mà yêu
Ngồi hết nợ phong liu rồi sẽ tếch
Gửi bốn lạy: lạy bút, lạy nghiên, lạy đèn, lạy sách
Quá thương ai đàn phách nốt đêm nay
Nhân sinh ba vạn sáu nghìn ngày
Coi những tỉnh, lúc say nào có mấy
Được lúc gần say, say hẳn lấy
Say thời say, say vậy dễ mà điên
Tửu trung tự hữu thánh hiền
Mưỡu:
Đêm xuân một trận nô cười
Dưới đèn chẳng biết rằng người hay hoa
Khi vui quên cả cái già
Khi say chẳng dốc giang hà cũng say
Nói:
Kim tịch thị hà tịch?
Mảnh gương nga đã tếch lối non đoài
Đó kìa ai ba, bốn, bốn, năm người
Người đâu tá? còn chơi trong mộng thế
Nhãn ngoại trần ai không nhất thế
Hung trung khối luỹ thuộc tiền sinh
Kiếp say sưa đã chấm sổ thiên đình
Càng đắm sắc, mê thinh, càng mải miết
Say lắm vẻ: say mệt, say mê, say nhừ, say tít
Trong làng say, ai biết nhất ai say
Mảnh hình hài quen giả trá xưa nay
Chúng sinh tướng lúc này coi mới hiện
Thôi sếp cả nguyệt hoa hoa nguyệt
Cảnh bồng lai trải biết gọi làm duyên
Tửu trung ưng thị thần tiên
Vốn định in riêng ra để cho chị em xóm Bình Khang học để hát
Tình riêng trăm ngẩn mười ngơ,
Ngồi buồn lấy giấy viết thơ hỏi giời.
Xem thơ giời cũng bượch cười,
Cười cho hạ giới có người oái oăm.
Khách hà nhân giả?
Cớ làm sao suồng sã dám đưa thơ!
Chốn thiên cung ai kén rể bao giờ,
Chi những sự vẩn vơ mà giấy má.
Chức Nữ tảo tùng giai tế giá,
Hằng Nga bất nại bão phu miên.
Mở then mây quăng giả bức hồng tiên,
Mời khách hẵng ngồi yên trong cõi tục.
Người đâu kiếp trước Đông Phương Sóc,
Ăn trộm đào quen học thói ngày xưa.
Trần gian đầy mãi không chừa!
Bềnh bồng mặt nước chân mây
Đêm đêm sương tuyết, ngày ngày nắng mưa
Ấy ai bến đợi sông chờ
Tình kia sao khéo lững lờ với duyên?
Sinh lai chủng đắc tình căn thiển
Sự trăm năm hò hẹn với ai chi
Bước giang hồ nay ở lại mai đi
Những ly hợp hợp ly mà chán nhỉ
Vị tất nhân tình giai bạch thuỷ
Nhẫn tuơng tâm sự phó hàn uyên
Đầu xanh kia trôi nổi đã bao miền
Thôi trước lạ sau quen đừng ái ngại
Khắp nhân thế là nơi khổ hải
Kiếp phù sinh nghĩ lại cũng như ai
Ai ơi vớt lấy kẻo hoài
Ở phần Hát, Tản Đà đã chuyển tải trong đó một góc nhìn sâu sắc về nhân tình thế sự. Tuy nhiên nó không mang tính khô cứng, giáo điều mà được viết có âm hưởng. Điều này cũng chịu sự ảnh hưởng và chi phối của thơ văn cũng như các yếu tố xưa. Tuy nhiên cũng chính phần âm điệu của bài thơ mà ta có thể cảm nhận được sâu sắc và cũng gần gũi hơn các sáng tác này. Đừng quên đón đọc những bài thơ tiếp theo trong tập Khối tình con I bạn nhé!
Xem thêm: Nhà thơ Tản Đà và phần Đề, Từ (Tập Khối tình con II 1918)
