Khi đọc những bài thơ Khổng Tử, chúng ta không khỏi xuýt xoa mà thốt lên tuyệt diệu. Những vần thơ nhìn đơn giản sao mà quá đỗi sắc sảo. Mỗi bài đều mang những ý nghĩa cao cả không phải nhà thơ nào cũng làm được. Khổng Tử không chỉ là một nhà thơ mà còn là một nhà tư tưởng vĩ đại được mọi người kính trọng. Cũng bởi thế mà những thi phẩm của ông đều mang những triết lý sâu xa. Chỉ khi chúng ta nghiên cứu chậm rãi mới phát hiện ra nét tài tình trong thơ ông được. Chúng ta hãy cùng uct.edu.vn cảm nhận những thi phẩm vang danh này nhé!
Nội Dung
喓喓草蟲，
趯趯阜螽。
未見君子，
憂心忡忡。
既見君子，
我心則降。
赫赫南仲，
薄伐西戎。
Xuất xa 5
Yêu yêu thảo trùng,
Thích thích phụ chung.
Vị kiến quân tử,
Ưu tâm sung sung.
Kỳ kiến quân tử,
Ngã tâm tắc hàng.
Hách hách Nam Trọng,
Bạc phạt Tây Nhung.
春日遲遲，
卉木萋萋。
倉庚喈喈，
采蘩祁祁。
執訊穫醜，
薄言還歸。
赫赫南仲，
玁狁於夷。
Xuất xa 6
Xuân nhật trì trì,
Huỷ mộc thê thê.
Thương canh giê giê (giai giai),
Thái phiền kỳ kỳ.
Chấp tấn hoạch xú,
Bạc ngôn tuyền quy.
Hách hách Nam Trọng,
Nghiễm doãn vu di.
有杕之杜，
有睆其實。
王事靡盬，
繼嗣我日。
日月陽止，
女心傷止，
征夫遑止。
Đệ đỗ 1
Hữu đệ chi đỗ,
Hữu hoạn kỳ thực.
Vương sự mỹ cổ,
Kế tự ngã nhật.
Nhật nguyệt dương chỉ,
Nữ tâm thương chỉ,
Chinh phu hoàng chỉ.
有杕之杜，
其葉萋萋。
王事靡盬，
我心傷悲。
卉木萋止，
女心悲止，
征夫歸止。
Đệ đỗ 2
Hữu đệ chi đỗ,
Kỳ diệp thê thê.
Vương sự mỹ cổ,
Ngã tâm thương bi.
Huỷ mộc thê chỉ,
Nữ tâm bi chỉ,
Chinh phu quy chỉ.
陟彼北山，
言采其杞。
王事靡盬，
憂我父母。
檀車幝幝，
四牡痯痯，
征夫不遠。
Đệ đỗ 3
Trắc bỉ bắc sơn,
Ngôn thái kỳ khỉ.
Vương sự mỹ cổ,
Ưu ngã phụ mẫu.
Đàn xa xiển xiển,
Tứ mẫu quản quản,
Chinh phu bất viễn.
匪載匪來，
憂心孔疚。
斯逝不至，
而多爲恤。
蔔筮偕止，
會言近止，
征夫邇止。
Đệ đỗ 4
Phỉ tái phỉ lai,
Ưu tâm khổng cửu.
Kỳ phệ bất chỉ,
Nhi đa vi tuất.
Bốc thệ giai chỉ,
Hội ngôn cận chỉ,
Chinh phi nhĩ chỉ.
Đây là một trong 6 bài thơ nhạc sáo (thổi sáo để hát) trong Thi kinh, có thanh âm mà không có lời thơ, xưa được đặt ở sau thiên Ngư ly, phải lấy sách Nghi lễ mà khảo cứu. Thứ tự của thiên Nam cai này phải đặt ở đây. Nay đính chính lại và xem lời giải thích ở thiên Hoa thử. Bài này là nhạc yến ẩm.
Đây là bài thơ nhạc sáo (không có lời). Lời giải thích xin xem ở thiên Nam cai và Hoa thử.
Đây là bài thơ nhạc sáo (không có lời). Lễ uống rượu trong làng xóm thì gảy đàn sắt mà ca bài Lộc minh, Tứ mẫu và Hoàng hoàng giả hoa, rồi sau người thổi sáo mới vào đứng ở trong chỗ nhà quan, thổi những bài Nam cai, Bạch hoa và Hoa thử.
Về những bài thơ nhạc sáo từ bài Nam cai trở về sau, nay không lấy gì khảo cứu tên và nghĩa của những bài ấy được. Nhưng chỉ nói sênh (ống sáo), nhạc (âm nhạc), tấu (đánh nhạc) mà không nói ca (hát) thì rõ ràng là những bài ấy chỉ có thanh âm mà không có lời thơ.
Nhưng sở dĩ biết được có thứ tự của những bài ấy ở đây là vì nghiệm rằng ở dưới tựa của những thiên trong các kinh sách xưa đều có bài phổ nói rõ thứ tự lai lịch ra. Như thiên Đầu hồ ở trong Kinh lễ có chép tiết điệu của trống Lỗ cổ và trống Tiết cổ, nhưng đã mất không còn.
魚麗於罶，
鲿鯊。
君子有酒，
旨且多。
Ngư ly 1
Ngư ly vu lựu,
Thường sa.
Quân tử hữu tửu,
Chỉ thả đa.
魚麗於罶，
魴鱧。
君子有酒，
多且旨。
Ngư ly 2
Ngư ly vu liễu,
Phòng lễ.
Quân tử hữu tửu,
Đa tha chỉ.
魚麗於罶，
鰋鯉。
君子有酒，
旨且有。
Ngư ly 3
Ngư ly vu liễu,
Yển lý.
Quân tử hữu tửu,
Chỉ thả hữu.
物其多矣，
維其嘉矣。
Ngư ly 4
Vật kỳ đa hỹ,
Duy kỳ gia hỹ.
物其旨矣，
維其偕矣。
Ngư ly 5
Vật kỳ chỉ hỹ,
Duy kỳ giai hỹ.
物其有矣，
維其時矣。
Ngư ly 6
Vật kỳ hữu hỹ,
Duy kỳ thì hỹ
Đây là bài thơ nhạc sáo (không có lời). Lời giải thuyết xem ở thiên Ngư ly.
南有嘉魚，
烝然罩罩。
君子有酒，
嘉賓式燕以樂。
Nam hữu gia ngư 1
Nam hữu gia ngư,
Chưng nhiên trảo trảo.
Quân tử hữu tửu,
Gia tân thức yến dĩ ngạo (lạc).
南有嘉魚，
烝然汕汕。
君子有酒，
嘉賓式燕以衎.
Nam hữu gia ngư 2
Nam hữu gia ngư,
Chưng nhiên sán sán.
Quân tử hữu tửu,
Gia tân thức yến dĩ khán.
南有樛木，
甘瓠累之。
君子有酒，
嘉賓式燕綏之。
Nam hữu gia ngư 3
Nam hữu cù mộc,
Cam hộ lôi chi.
Quân tử hữu tửu,
Gia tân thức yến tuy chi.
翩翩者鵻，
烝然來思。
君子有酒，
嘉賓式燕又思。
Nam hữu gia ngư 4
Phiên phiên giả chuy,
Chưng nhiên lai tư.
Quân tử hữu tửu,
Gia tân thức yến hựu tư.
Đây là bài thơ nhạc sáo (không có lời). Lời giải thuyết xem ở thiên Ngư ly.
南山有臺，
北山有萊。
樂隻君子，
邦家之基。
樂隻君子，
萬壽無期。
Nam sơn hữu đài 1
Nam sơn hữu đài,
Bắc sơn hữu lai.
Lạc chỉ quân tử,
Bang gia chi cơ.
Lạc chỉ quân tử,
Vạn thọ vô kỳ.
南山有桑，
北山有楊。
樂隻君子，
邦家之光。
樂隻君子，
萬壽無疆。
Nam sơn hữu đài 2
Nam sơn hữu tang,
Bắc sơn hữu dương.
Lạc chỉ quân tử,
Bang gia chi quang.
Lạc chỉ quân tử,
Vạn thọ vô cương.
南山有杞，
北山有李。
樂隻君子，
民之父母。
樂隻君子，
德音不已。
Nam sơn hữu đài 3
Nam sơn hữu khỉ,
Bắc sơn hữu lý.
Lạc chỉ quân tử,
Dân chi phụ mẫu.
Lạc chỉ quân tử,
Đức âm bất dĩ.
南山有栲，
北山有杻。
樂隻君子，
遐不眉壽。
樂隻君子，
德音是茂。
Nam sơn hữu đài 4
Nam sơn hữu khảo,
Bắc sơn hữu nữu.
Lạc chỉ quân tử,
Hà bất my thọ?
Lạc chỉ quân tử,
Đức âm thị mậu.
南山有枸，
北山有楰。
樂隻君子，
遐不黄耇。
樂隻君子，
保艾爾後。
Nam sơn hữu đài 5
Nam sơn hữu cũ,
Bắc sơn hữu dũ.
Lạc chỉ quân tử,
Hà bất hoàng cầu?
Lạc chỉ quân tử,
Bảo ngải nhĩ hậu.
Đây là bài thơ nhạc sáo (không có lời). Lời giải thuyết xem ở thiên Ngư ly.
蓼彼蕭斯，
零露湑兮。
既見君子，
我心寫兮。
燕笑語兮，
是以有譽處兮。
Lục tiêu 1
Lục bỉ tiêu tư,
Linh lộ tứ hề.
Ký kiến quân tử,
Ngã tâm tả hề.
Yến tiếu ngữ hề,
Thị dĩ hữu dự xử hề.
蓼彼蕭斯，
零露瀼瀼。
既見君子，
爲龍爲光。
其德不爽，
壽考不忘。
Lục tiêu 2
Lục bỉ tiêu tư,
Linh lộ nhương nhương.
Ký kiến quân tử,
Vi long vi quang.
Kỳ đức bất sảng,
Thọ khảo bất vong.
蓼彼蕭斯，
零露泥泥。
既見君子，
孔燕豈弟。
宜兄宜弟，
令德壽豈。
Lục tiêu 3
Lục bỉ tiêu tư,
Linh lộ nễ nễ.
Ký kiến quân tử,
Khổng yến khải đễ.
Nghi huynh nghi đệ,
Lịnh đức thọ khải.
蓼彼蕭斯，
零露濃濃。
既見君子，
鞗革沖沖。
和鸞雍雍，
萬福攸同。
Lục tiêu 4
Lục bỉ tiêu tư,
Linh lộ nùng nùng.
Ký kiến quân tử,
Điều cách trùng trùng.
Hoà lan ung ung,
Vạn phúc du đồng.
湛湛露斯，
匪陽不晞。
厭厭夜飲，
不醉無歸。
Trẫm lộ 1
Trẫm trẫm lộ tư,
Phỉ dương bất hy.
Yêm yêm dạ ẩm,
Bất tuý vô quy.
湛湛露斯，
在彼豐草。
厭厭夜飲，
在宗載考。
Trẫm lộ 2
Trẫm trẫm lộ tư,
Tại bỉ phong thảo.
Yêm yêm dạ ẩm,
Tại tông tái khảo.
湛湛露斯，
在彼杞棘。
顯允君子，
莫不令德。
Trẫm lộ 3
Trẫm trẫm lộ tư,
Tại bỉ khỉ cức.
Hiển doãn quân tử,
Mạc bất lịnh đức.
其桐其椅，
其實離離。
豈弟君子，
莫不令儀。
Trẫm lộ 4
Kỳ đồng kỳ y,
Kỳ thực ly ly.
Khải đễ quân tử,
Mạc bất lịnh nghi.
Trên đây, uct.edu.vn đã dành tặng bạn chùm thơ Khổng Tử đặc sắc và ý nghĩa. Ông là một hình tượng để những thế hệ nhà thơ trẻ học tập và noi theo. Qua những bài thơ chúng ta thêm phần ngưỡng mộ ngòi bút của ông. Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết này!
Xem Thêm: Tuyển chọn những bài thơ Khổng Tử đặc sắc nhất phần 2
